میدان شهرداری رشت محل دفن امامزاده هاست+عکس

میثم عبدالهی

به مرکز شهر رشت یک نگاهی بیندازیم. ساختمان شهرداری رشت، میدان شهرداری، کتابخانه ملی، اداره پست و هتل ایران و بخش زیادی از خیابان علم الهدی مجموعه ای بودند که در اوایل دوره پهلوی اول بر روی زمین امامزاده استاد ابوجعفر رشت ساخته شدند. این امامزاده، مهمترین امامزاده شهر رشت به شمار می رفت و دورتادورش را قبرستان بزرگی احاطه کرده بود. این امامزاده دارای گنبد و گلدسته باشکوهی بوده است و درختان کهنسالی در محوطه این امامزاده روییده بودند که به فضای این امامزاده صفای خاصی می دادند. بارگاه امامزاده استاد ابوجعفر یا سید ابوجعفر بر روی تپه ای قرار داشت و دارالحکومه در کنار آن قرار داشت. چند درخت عناب و چند درخت چنار قدیمی در حیاط امامزاده دیده می شد و تعداد زیادی کبوتر در آنجا به سر می بردند که متعلق به امامزاده بودند و مردم برای‌شان جو و برنج می ریختند. در صحن امامزاده، بُرجی وجود داشت که در بالای آن نقاره خانه ای بود و کسانی که حاجت شان برآورده می شد، با پرداخت یک ریال، نقاره را به صدا در می آوردند. همچنین در نزدیکی بقعه حمامی وجود داشت که به حمام نقاره خانه معروف بود و متعلق به امامزاده بود. امامزاده دارای صحن و رواق و ضریحی زیبا و چوبی بود که به امر شاه عباس صفوی ساخته شده بود. و این امامزاده محل بست نشینی مردم این شهر در مواقع خطر بود که در سخت ترین شرایط در آن، احساس امنیت می کردند و کسی توانایی نقض امنیت این امامزاده را نداشت. محله استادسرای رشت محل زندگی این امامزاده بود و به خاطر انتساب این ایشان، استادسرا نامیده می شد.

بنجامین نخستین سفیر آمریکا در زمان ناصرالدین شاه قاجار، در سفری که در سال ۱۸۸۳م (مطابق۱۲۶۱ش) به رشت داشت چند روز مهمان حاکم در دارالحکومه بود. او توصیفات بسیار خواندنی را بقعه متبرکه استاد ابوجعفر که جنب دارالحکومه قرار داشت نوشته است: «جلوی اتاق، ایوانی قرار داشت که از روی ایوان، داخل باغ و همچنین امامزاده ای که در آن نزدیکی بود دیده می شد. گنبد این امامزاده را شاخه های یک درخت کهن چنار از هر طرف فرا گرفته بود و منظره واقعا دیدنی و تماشایی داشت. هر شبانه روز چند بار از صدای روح پرور یک مرد و پسربچه که یکی از گلدسته امامزاده مجاور و دیگری از پشت بام ساختمان نزدیک اذان می گفتند و مناجات می کردند، لذت می بردیم. آنها گویی با هم رقابت می کردند، یکی با صدای بلند اذان می گفت و دیگری جوابش را می داد. ما از معنای سخنانی که می گفتند چیزی نمی فهمیدیم ولی دچار یک حالت روحانی می شدیم.»[۱]

رضاخان بعد از اینکه روی کار آمد، در صدد بر آمدند تا نمادهای دینی را از مردم بگیرد و بدین ترتیب دین کم کم فراموش شود و در نهایت از بین برود. از اولین کارهایی که در رشت انجام داد این بود که این امامزاده استاد ابوجعفر و قبرستان بزرگ اطرافش را خراب کند که با مقاومت مردم مواجه شد و با سرکوب و کشتار موفق شد که دهانها را ببندد و از فروردین ۱۳۰۴ تا مرداد همان سال کار تخریب گنبد و بارگاه امامزاده به پایان رسید و پروژه ایجاد ساختمان شهرداری رشت به یک مهندس آلمانی واگذار شد. بعد از آن میدان شهرداری هم کشیده شد و مرکزیت شهر رشت که تا پیش از این سبزه میدان بود، به این میدان جدید منتقل شد و در کنار آن مجموعه هایی با اهداف خاصی ایجاد شد. ساختمان‌های کتابخانه ملی رشت، اداره پست و هتل ایران مجموعه ای بودند که یکی بعد از دیگری در زمین های این امامزاده ایجاد شد تا یادی از آن استاد ابوجعفر باقی نماند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، این میدان به محلی برای ترویج مسائل انقلابی و اسلامی تبدیل شد و مهمترین راهپیمایی ها به نفع انقلاب در همین میدان اتفاق افتاده است. همزمان با شروع جنگ اولین گروه رزمندگان گیلانی چند هفته قبل از شروع جنگ برای مقابله با گروهک های ضد انقلاب به مناطق کردستان اعزام شده بودند، در روز ۱۳ مهر ۱۳۵۹ یعنی در هفته دوم جنگ، سیزده نفر از اینها در سرپل ذهاب به شهادت رسیدند و تشییع پیکر این سیزده شهید، عاشورایی در رشت به راه انداخت و در روز تشییع همین شهدا، گروه گروه جوانان گیلانی با مینی بوس و اتوبوس راهی جبهه جنوب و غرب شدند. این تشییع به قدری بر فضای شهر تاثیر داشت که نام میدان شهرداری ـ مهمترین میدان شهر را ـ به یاد آنها «میدان شهدای ذهاب» نام نهادند.

در تمام دوران جنگ، شهدای زیادی را به صورت انفرادی و یا جمعی می آوردند و تشییع می کردند و بیش از دو هزار شهید شهرستان رشت و بسیاری از شهدای شهرهای دیگر استان گیلان نیز ابتدا در میدان شهرداری رشت تشییع شده و سپس به شهرهایشان اعزام می شدند. نماز بر پیکر این شهدا توسط حجت الاسلام سیدموسی حجتی یا حجت الاسلام احسانبخش یا آیت الله رودباری در همین میدان اقامه می شد. از همان زمان بود که این میدان به مکانی مبارک برای مردم شهر تبدیل شد چرا که محلی برای وداع مادران و پدران شهدا و رزمندان شان و محلی برای تشییع پیکر پاک شهدا بود و هفته و ماهی نبود که این امر تکرار نشود. اما نباید فراموش کرد که روح امامزاده سیدابوجعفر در ایجاد این فضای روحانی در این میدان موثر بوده است و این بنا، از اساس متعلق به امامزاده بوده است. و غصب آن و تغییر بنای آن باعث نمی گردد که فضای روحانی اش دگرگون شده و یاد خدا باید برای همیشه در آن وجود داشته باشد. شهرداری رشت محل دفن امامزاده بوده و می تواند در آینده نیز محل دفن امامزادگان جدیدی که شهدای گمنام دفاع مقدس باشند قرار گیرد.

این میدان بعد از پیروزی انقلاب به یکی از مکان هایی تبدیل شده است که افتخارات زیادی در آن رقم خورده است که به عنوان نمونه می توان به تشییع پیکر شهدای دفاع مقدس، برگزاری راهپیمایی های بزرگ انقلاب، برگزاری مراسمات شب های عاشورا، حماسه بزرگ ۸ دی ۱۳۸۸ مردم رشت، تشییع پیکر شهدای مدافع حرم و آخرین آنها برگزاری مراسم کنگره شهدای گیلان در اردیبهشت ۱۳۹۵ در میدان شهرداری است. در ادامه عکسهایی از افتخارات مردم گیلان را که در میدان شهرداری رشت رقم خورده است را با هم می بینیم. عکسها از آرشیو موسسه مطالعات مبارزات اسلامی گیلان استفاده شده است:

۱- تظاهراتی در حمایت از جمهوری اسلامی در میدان شهرداری رشت- روحانیون رشت و حجت الاسلام ناظم زاده قمی نماینده امام در وسط تصویر دیده می شوند- فرورین ۱۳۵۸

۲- نماز بر پیکر شهدا در میدان شهرداری رشت- توسط حجج اسلام احسانبخش، حجتی، عطایی، پورجعفر و مردم رشت- شهید محمود قلی پور در تصویر دیده می شود- سال۱۳۶۲

۳- استقبال روحانیون و مردم رشت از آیت الله خامنه ای در میدان شهرداری- سال ۱۳۶۴

۴- نماز بر پیکر سردار شهید سیدمهدی نقیبی راد فرمانده گردان یا رسول لشکر قدس گیلان توسط حجت الاسلام حجتی، زاهد و پورجعفر و مردم این شهر – میدان شهرداری رشت اسفند ۱۳۶۵

۵- مراسم های سالگرد ۱۵ خرداد در میدان شهرداری رشت- شهرداری رشت در زمان دفاع مقدس

۶- اقامه نماز بر پیکر پاک شهدای دفاع مقدس در میدان شهرداری رشت، توسط آیت الله حجتی حجج اسلام زاهد و انشایی نیز دیده می شوند

۷- تشییع بسیار باشکوه مردم رشت از پیکرهای تفحص شده ۱۱۰ شهید که در عملیات کربلای۲ در منطقه حاج عمران به شهادت رسیده بودند. این تشییع از پل عراق تا میدان شهرداری رشت ادامه داشت و مراسم بزرگی در این میدان با سخنرانی نماینده ولی فقیه در استاد حجت الاسلام احسانبخش برگزار شد – مرداد ۱۳۷۱

۸- تشییع پیکر ۲۰ شهید تفحص شده در میدان شهرداری رشت و اقامه نماز با حضور علمایی چون حجج اسلام احسانبخش، سیدموسی حجتی و محمدعلی زاهد و مردم رشت- خرداد ۱۳۷۲

۹- حماسه عظیم مردم رشت در ۸ دی ۱۳۸۸ در دفاع از ولایت فقیه و مقابله با فتنه گران – این راهپیمایی مورد تقدیر رهبر معظم انقلاب قرار گرفت و ایشان یک سال بعد در سالروز این حماسه، فرمودند که بصیرت مضاعف مردم رشت باعث شد تا یک روز جلوتر از سایر نقاط کشور به عرصه بیایند و از انقلاب دفاع کنند. این حماسه عظیم در میدان شهرداری رشت رقم خورد و بصیرت را با نام این میدان ملازم نمود.

۱۰- کنگره ملی ۸۰۰۰ شهید استان گیلان در میدان شهرداری رشت با سخنرانی آیت الله العظمی نوری همدانی و سردار قاسم سلیمانی – از ۱۱ تا ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۵

————————————————-

پاورقی:

[۱] . ایران و ایرانیان عصر ناصرالدین شاه، س.ج.و. بنجامین، مترجم: حسین کردبچه، جاویدان، تهران، اول، پاییز۱۳۶۲، ص۳۲٫