زندگینامه ایت الله حاج شیخ صادق احسانبخش

ناصرالدین انصاری قمی

آقای حاج شیخ صادق احسانبخش، معروف ترین عالم رشت و امام جمعه و نماینده رهبری در استان گیلان به شمار می رفت.

فقید سعید در سال ۱۳۰۹ ش در روستای «لیفشاگرد» – ۱۹ کیلومتری رشت – در خانواده ای متدین و کشاورز دیده به جهان گشود. تا شهریور ۱۳۲۰ در روستا به مکتب می رفت و پس از آن به « تولم شهر» آمد و در سال ۱۳۲۳ ش به تحصیل علوم دینی روی آورد. ادبیات را نزد شیخ ابوطالب مدرس، سیوطی و حاشیه و شمسیه و مطوّل را نزد آیت اللَّه شیخ علی علم الهدی ، جامی و شرح رضی را در محضر آیت اللَّه شیخ کاظم صادقی و شرایع را هم نزد آیت اللَّه سیدحسن بحرالعلوم فراگرفت .

در سال ۱۳۲۷ به حوزه علمیه قم آمد و در محضر حضرات آیات: شهید صدوقی و منتظری (شرح لمعه)، لاکانی (قوانین)، مرعشی نجفی (مکاسب)، مجاهدی تبریزی و فقیهی گیلانی (کفایه)، شیخ مهدی مازندرانی و بتولی و لاکانی (رسائل)، علامه طباطبایی (شرح تجرید و اسفار) و آقا رضا صدر و فکور یزدی (شرح منظومه) سطوح را فراگرفت. سپس در سال ۱۳۳۱ ش به درس فقه و اصول آیت اللَّه بروجردی و فقه آیت اللَّه سیدمرتضی لنگرودی و اصول امام خمینی حاضر شد و مبانی علمی اش را استوار ساخت، و هم زمان به تحصیل الهیات در دانشگاه تهران پرداخت و در ۱۳۳۵ به اخذ سه لیسانس (الهیات، حقوق و علوم سیاسی) نائل آمد . در سال ۱۳۴۰، به دعوت آیت اللَّه ضیابری به زادگاهش بازگشت و با همکاری جمعی از فرهنگیان خوش نام ، گروه فرهنگی ابوریحان – شامل دبستان، راهنمایی و دبیرستان دین و دانش – را تأسیس کرد و بسیاری از نوباوگان و جوانان مسلمان را با فرهنگ اسلامی آشنا و تربیت نمود .

احسانبخش علاوه بر ریاست و تدریس دبیرستان دین و دانش، به تدریس ادبیات عرب و شرح لمعه در حوزه علمیه رشت پرداخت و با اوج گیری نهضت اسلامی مردم ایران در سال ۱۳۴۲، به تبلیغ مبانی حضرت امام در مسجد و مدرسه خویش پرداخت و معلمان و دانش آموزان و مردم مسلمان را با افکار بلند امام راحل آشنا ساخت. او در مدرسه اش اعلامیه های امام را تکثیر می کرد و همه جا منتشر می ساخت، لذا چندین بار به ساواک احضار شد و در سال های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ ممنوع المنبر و ممنوع الخروج شد و در سال ۱۳۵۷ نیز دستگیر و در زندان اوین، زندانی گردید تا پس از عید فطر آزاد شد؛ اما تهدیدها و هجوم های مأموران رژیم ستمشاهی به خانه و مدرسه اش بارها ادامه یافت.

او پس از پیروزی انقلاب، نقش اساسی در حفظ امنیت و اداره شهر و کمک رسانی به مردم بر عهده داشت و در سال ۱۳۵۹ش به نمایندگی امام در استان گیلان و امامت جمعه رشت، و در ۱۳۶۲ ش به نمایندگی مردم استان در مجلس خبرگان رهبری برگزیده شد. وی در سال ۱۳۶۱ نیز مورد خشم دشمنان اسلام (منافقین) قرار گرفت و به سختی مجروح شد، که به خواست خدا شفا یافت؛ ولی ده ها ترکش از آن انفجار در بدنش باقی ماند و افتخار جانبازی ۷۰ درصد را از آن خود کرد. او علاوه بر فعالیت های اجتماعی و انقلابی خویش، به خدمات دینی هم چون: تدریس، تألیف، اقامه جماعت (در مسجد کاسه فروشان)، تفسیر قرآن و بنیاد ساختمان های عام المنفعه، مانند مصلی بزرگ امام خمینی، مدرسه علمیه امام خمینی و کتابخانه آن همت گماشت و گروه بسیاری از فضلا را پرورش داد .

برخی از تألیفات چاپ شده اش عبارت اند از:

۱ . آثار الصادقین (۳۳ جلد با حدود پنجاه هزار حدیث با ترجمه فارسی)

۲ . خوارج و علل پیدایش آن (۳ ج)

۳ . نقش دین در خانواده (۲ ج)

۴ . سی گفتار در ماه رمضان (۲ ج)

۵ . فتنه یهود (تفسیر سوره احزاب)

۶ . قیامت از نظر قرآن و حدیث (تفسیر سوره قیامت)

۷ . تفسیر سوره نحل ۸ . تفسیر سوره اسراء ۹ . شاگردان شیخ انصاری در گیلان

تألیفات چاپ نشده اش عبارت اند از:

۱۰ . تفسیر سوره کهف ۱۱ . تفسیر سوره فرقان ۱۲ . تفسیر سوره مریم ۱۳ . تفسیر سوره شعراء ۱۴ . تفسیر سوره نمل ۱۵ . تفسیر سوره قصص ۱۶ . تفسیر سوره عنکبوت ۱۷ . تفسیر سوره یس

۱۸ . تفسیر سوره مرسلات ۱۹ . گورباچف در سنگلاخ (علل ظهور و سقوط کمونیسم)

۲۰ . خاطرات من ۲۱ . فرزانگان گیلان ۲۲ . مستدرک «آثار الصادقین»

آن عالم بزرگ و خدمتگزار دین، پس از یک بیماری در روز دوشنبه ۱۴ خرداد ۱۳۸۰ ش (۱۱ ربیع الاول ۱۴۲۲ ق) در ۷۰ سالگی، چشم از جهان فروبست. با اعلام خبر وفاتش، در استان گیلان عزای عمومی اعلام شد و از سوی مقام معظم رهبری و مراجع تقلید، پیام های تسلیت صادر شد و در روز چهارشنبه، پیکر پاکش با حضور صدها هزار نفر تشییع و پس از نماز آیت اللَّه محمدی گیلانی بر آن، در مسجد مصلّی امام خمینی رشت به خاک سپرده شد.

منبع: اختران فضیلت: زندگی و درگذشت علمای شیعه، ج۱، ناصرالدین انصاری قمی، دلیل ما، قم، ۱۳۸۸، ص۳۳-۳۶