مقام معظم رهبری: در طول تاریخ، رنگ های گوناگون بر سیاست این کشور پهناور سایه افکند؛ اما رنگ ثابت مردم گیلان، رنگ ایمان بود.
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ - Friday 29 Mar 2024
محتوا
نشست تخصصی بازکاوی ابعاد دینی و سیاسی نهضت اسلامی جنگل + تصاویر

نشست تخصصی بازکاوی ابعاد دینی و سیاسی نهضت اسلامی جنگل + تصاویر

در یکصدمین سالگرد شهادت عالم مجاهد، میرزاکوچک جنگلی، همایش «نهضت جنگل؛ مینیاتوری از جمهوری اسلامی» با هدف بازکاوی ابعاد دینی و سیاسیِ «نهضت اسلامی جنگل» در روز پنج شنبه ۱۸ اذر ۱۴۰۰ در دانشگاه معارف اسلامی شهر مقدس قم برگزار شد

شنبه 11 دسامبر 2021 - 08:58

یکصدمین سالگرد شهادت عالم مجاهد، میرزاکوچک جنگلی، همایش «نهضت جنگل؛ مینیاتوری از جمهوری اسلامی» با هدف بازکاوی ابعاد دینی و سیاسیِ «نهضت اسلامی جنگل» انجام شد.

این برنامه به همت دانشگاه معارف اسلامی در سالن امام رضا (علیه‌السلام) این دانشگاه در شهر مقدس قم، در روز پنجشنبه ۱۸ آذرماه ۱۴۰۰ شمسی، ساعت ۱۲:۳۰ تا ۱۵:۴۵ صورت پذیرفت و به طور همزمان به صورت حضوری و پخش زنده مجازی در سامانه دانشگاه معارف برگزار شد.

سخنرانان این برنامه دکتر موسی فقیه حقانی (رئیس پژوهشکده مطالعات تاریخ معاصر ایران) و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ابوذر مظاهری مقدم (عضو گروه علوم سیاسى مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی) و دبیر علمی آقای میثم عبداللهی بود.

در بخشی از مراسم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر شاکری، رئیس دانشگاه معارف و حجت الاسلام و المسلمین دکتر پناهی آزاد، معاونت پژوهشی دانشگاه نیز حضور داشتند.

میثم عبداللهی، دبیر جلسه در ابتدا به بیان کلیاتی از نهضت جنگل و اهمیت پرداختن به این موضوع اشاره کردند و چنین گفت:

نهضت جنگل، از مهمترین و تاثیرگذارترین قیامهای بعد از نهضت مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی است و اکنون در صدمین سالگرد شهادت میرزا کوچک و پایان نهضت جنگل قرار داریم.

نهضت جنگل طولانی‌ترین نهضت تاریخ معاصر ایران، بعد از نهضت امام خمینی است و هفت سال به طول انجامید و دارای سه مرحله بود: ۱. دوران مدیریت «هیئت اتحاد اسلام» (شوال ۱۳۳۳ق ـ رمضان ۱۳۳۶ق)؛ ۲. دوران مدیریت «کمیته اتحاد اسلام» (رمضان ۱۳۳۶ق ـ شعبان ۱۳۳۸ق)؛ ۳. جمهوری ایران تا شهادت میرزا کوچک (شعبان ۱۳۳۸ق ـ ربیع الثانی ۱۳۴۰ق).

هیئت اتحاد اسلام، مدت سه سال و کمیته اتحاد اسلام حدود دو سال رهبری نهضت جنگل را بر عهده داشتند، دوران حدود یک و نیم سال هم پایانی دوران جمهوری ایران در نهضت جنگل است. یکی از حلقه های مهم در شناخت نهضت جنگل، شناخت هیئت اتحاد اسلام و اعضای آن است که مدت ۳ سال رهبری نهضت را به عهده داشت. تا چند سال نهضت جنگل از سوی سرانش با همین نام «هیئت اتحاد اسلام»، نامیده می شد. بعد از مدتی به خاطر درگیری های سیاسی داخل نهضت، این هیئت به «کمیته اتحاد اسلام» تغییر ساختار داد و ماهیت آن نیز اندکی تغییر شد ولی علمای سابق همچنان در آن حضور داشتند و برخی دیگر افزوده شده بودند.

در منابع تاریخنگاری مرتبط با نهضت جنگل، به این بخش ظلم و اجحاف بسیاری شده است. بخش رهبری هیئت اتحاد اسلام، بسیار بزرگتر از تاریخ یک و نیم ساله حضور بلشوییک ها در نهضت است ولی درباره دوران یک و نیم ساله پایانی، توجه شایانی در منابع شده و جزییات بسیاری از آن بیان شده و اسناد بسیاری درباره آن منتشر شده است، طوری که برخی، نهضت را فقط همان یک و نیم سال پایانی دانسته اند! تاریخ ۳ ساله دوران رهبری هیئت اتحاد اسلام باید به اندازه خودش بیان شود و به اندازه واقعی اش، به آن پرداخته شود و نیز باید دوران رهبری تقریبا ۲ ساله کمیته اتحاد اسلام هم باید به اندازه اصلی خویش بیان شود و دوران ورود بلشوییک ها به نهضت هم باید به اندازه واقعی خویش دیده شود و به آنها پرداخته شود، بیان هیچ کدام از آن دوره ها نباید باعث شود که از پرداختن به بقیه دوره ها غفلت شود یا به صورت گزینشی، قسمت هایی را برجسته کرده و قسمت های مهمی را به فراموشی سپرده شود.

منافع فکری و سیاسی بعضی از نویسندگان، اقتضا می کند که به جای آنکه هر کدام از اجزای نهضت را به اندازه واقعی و درست آن بنمایانند، به شکل کاریکاتوری به تاریخ نهضت بپردازند و روی این تفسیر تاکید دارند. متاسفانه نویسندگانی که دارای گرایشات چپ یا لیبرال یا سلطنت طلب و… بودند، عمدتا در صدد بودند ریشه‌های اسلامی نهضت جنگل را پنهان کنند، برای این که مردم هم از ریشه های اسلامی این نهضت مطلع نشوند، در بیان مباحث تاریخی، با سرعت از دوران هیئت اتحاد اسلام و کمیته اتحاد اسلام عبور کرده و روی دوران حضور بلشوییک ها در نهضت با نگاهی آمیخت با تحریف سعی می کنند، نهضت را به هر سمتی که خواستند بکشند. سانسور و حذف یک قسمت پررنگ از تاریخ نهضت اسلامی جنگل، خیانت به نسل‌های مختلف مردم است. منابع اصلی نهضت جنگل، دچار این مشکل می باشد و با این اشکال باعث شدند واقعیت‌های این نهضت، برای مدت طولانی به فراموشی سپرده شود و ریشه های اسلامی این نهضت شناخته نشود و به گونه‌ای تحریف شده، روایت شود.

رهبران نهضت جنگل، علما و مجتهدین تراز اول رشت بودند که در قالب هیئت اتحاد اسلام گرد آمده بودند. این تشکیلات، شورای حدودا ده نفره ای بود که تنها عضو غیر روحانی آن، حاج احمد کسمایی تاجر بود. بزرگترین عالم وقت رشت یعنی ایت الله حاج سیدمحمود روحانی رشتی در راس ان قرار داشت و علما و مجتهدین برجسته دیگری همچون آیت الله میرزا محمدرضا حکیمی، آیت الله شیخ علی علم الهدی، آیت الله سید عبدالوهاب صالح ضیابری، حجت الاسلام میرزا محمدی انشایی، شیخ بهاءالدین املشی، میرمنصور هُدی، میرزا کوچک جنگلی و… از اعضای ان بودند و میرزا کوچک بازوی اجرایی هیئت اتحاد اسلام بود که مصوبات را اجرایی می کرد.

در دو برهه اول، انگلیس و روسیه تزاری با هم در جنگ جهانی اول، متحد بودند و ایران را اشغال کرده بودند، نهضت جنگل برای کسب استقلال ایران، مستقیما با این نیروهای متجاوز جنگیده بود و به موفقیت های قابل توجهی دست پیدا کرده بود و آنها در طول بیش از ۵ سال، نتوانسته بودند نهضت را برچینند. غیر از جنگ، سیستم جاسوسی انگلیس، توطئه‌های بسیاری را علیه نهضت جنگل ایجاد کرد و از عوامل اطلاعاتی انگلیسی و نفوذی‌های بومی، که بخش عمده آنها بهایی بودند، مخفیانه به نهضت جنگل وارد کردند و ضربه‌های مهلکی وارد کردند و نهضت هزینه‌های سنگینی پرداخت ولی مدیریت هوشمندانه میرزا کوچک، و اعتقاد عمیق مردم گیلان و ایران شخصیت الهی و این عالم دینی باعث شد تا این نهضت از آن موانع به سلامت عبور کند و پشتیبان مردم مستعضف ایران گردد.

شبهات مختلفی درباره این نهضت در فضای عمومی از طوی قاتلان نهضت جنگل و عوامل انگلیس مطرح شده است و در صد سال اخیر به شکل های مختلفی بازتولید شده است که امروز هم از سوی جریانات خاصی مطرح شده است.

به مناسبت صدمین سالگرد شهادت میرزا کوچک مراسمات مردمی و حکومتی بسیاری در سراسر ایران و گیلان در برگزار شده و در اکثر مساجد و بقاع متبرکه شهرها و روستاهای گیلان مراسمات بسیاری به صورت خودجوش صورت گرفت و حجم زیادی فیلم و کلیپ و عکس و پوستر توسط عموم مردم و نیروهای انقلابی تولید شده است.

پیام رهبر معظم انقلاب به کنگره میرزا کوچک جنگلی در سال ۱۳۹۱، قرائت شد که طی آن نهضت جمهوری میرزا کوچک را مینیاتور جمهوری اسلامی دانسته بودند.

پیام کتبی حضرت آیت الله العظمی عباس محفوظی، از مراجع معظم تقلید، به این مراسم قرائت شد.

سپس حجت الاسلام دکتر مظاهری درباره شرایط و مقدمات فعالیت آزادی خواهانه در عصر قاجار و عوامل بروز جمهوری خواهی نکاتی را بیان کردند. ایشان مجاهدت میرزا کوچک جنگلی را آرمانخواهی و در تکمیل برنامه علما در جمهوریت در ایران بیان داشتند و گفتند که علما در ارتباطات مردمی خود، همیشه به دنبال جمهوری خواهی بودند و با اینکه به کار بردن کلمه جمهوریت و مشروطیت معانی متفاوتی در دوره های مختلف داشت ولی میرزا کوچک به ان پایبند ماند و به همه لوازم اسلامی ان مقید بود و سرانجام در راه تحقق احکام اسلامی به شهادت رسید.

دکتر موسی حقانی نیز در سخنان خود به نقاط قوت و اسیبهای نهضت جنگل پرداخت و  مدعی شد نگاه میرزا کوچک با آیت الله شیخ فضل الله نوری و همچنین نگاه آنها با مرحوم آخوند خراسانی در برخورد با مساله مشروطیت و جمهوریت متفاوت بود و البته همه آنها رویکرد اسلامخواهانه و برقراری احکام اسلامی داشتند.

ایشان، شجاعت و شهامت و تقیدات دینی و مذهبی میرزا کوچک را فوق العاده مطرح کردند و گفتند که میرزا کوچک، به هیچ وجه رویکرد تجزیه طلبانه به نهضت جنگل و قیامش نداشت و این از مطالب منتشر شده در روزنامه جنگل که ارگان رسمی نهضت جنگل است کاملا پیداست.

ایشان به کسانی که این شبهات را مطرح می کنند مطالعه روزنامه جنگل را توصیه کرد که در شماره اول روزنامه جنگل آمده است که این شماره بدون مجوز دولت منتشر شده است و دلیل انتشار ان را اوضواع وخیم ایران بیان کرده اند و از دولت عذرخواهی کرده اند که بدون مجوز ان را چاپ کرده اند و گفته اند که همین شماره را به مثابه درخواست مجوز تلقی کنند و همین نشان می دهد که انها به ایران و دولت ایران فکر می کردند.

ایشان حرکت هیات اتحاد اسلام را به درست، جدای از اتحاد اسلام در عثمانی دانست و حرکت ایشان را یک حرکتت عدالتخواهانه دانست.

ایشان یکی از نقاط قوت میرزاکوچک را، شناخت دشمن خارجی و استعمار ستیزی و نوع مواجهه و برخورد با آنها می داند و مردمی بودن و تلاش برای اعاده مشروطه از دیگر نقاط قوت آنها عنوان کرد.

دکتر حقانی همچنین، اسیبهایی چون اعتماد به برخی افراد وابسته، نفوذ در نهضت جنگل، کم تجربگی و البته پیچیدگی دشمن که دارای سابقه ۳۰۰ ساله در ایران بوده است را از عوامل شکست نهضت جنگل دانست.

این نشست تخصصی درباره نهضت جنگل، با پرسش و پاسخ از اساتید محترم، به پایان رسید.

 

ارسال دیدگاه

enemad-logo