دارالحکومه، پایگاه یاران نهضت جنگل در شاندرمن + تصاویر

قربان صحرائی چاله‌سرائی

همچنانکه انسان‌ها در طول تاریخ سبب پدید آمدن حوادث و وقایع سیاسی،‌اجتماعی، فرهنگی هستند و تاریخ را با این رخدادها می‌سازند، برخی از اماکن و جای‌ها نیز که محل وقوع حوادث و رخدادهای تاریخی مهمی بوده‌اند، حائز اهمیت و واجد ارزش فرهنگی و‌ تاریخی هستند. از مؤلفه‌های لازم و مهم در شناخت پیشینه‌ی تاریخی یک منطقه آثار تاریخی و فرهنگی و باستانی، مانند خانه‌ها، پل‌ها، قلعه‌ها، و دیگر اماکن به جای مانده در آن منطقه است.

نزدیک به یکصد و ده سال پیش و در اواخر دوره قاجاریه، مردی در گوشه‌ای از جنگل‌های گیلان عَلَم قیام برافراشت تا به کمک پابرهنگان و رنج‌کشیده‌ها و خان‌گزیده‌های به ستوه آمده از ظلم و ستم خوانین و حکام و جائران زمانه ، مردم رنجدیده را از یوغ ظالمان عصر برهاند و بر پایه فرامین اسلامی و شیعی، پرچم عدالت و انسانیت را برافرازد و قانون قرآن و سنت رسول اعظم صلی‌الله علیه و آله و سلم را جاری سازد.

یاران و همراهانش از همه‌ جای گیلان‌زمین بودند و هرکس که احساس می‌کرد توان یاری وی را دارد به هر طریق ممکن در مساعدت و یاری نهضتش دریغ نمی‌کرد.

در این رهگذار مابین سالهای ۱۲۹۵ تا ۱۲۹۹ شمسی مردم دو بلوک شاندرمن و ماسال از بلوک پنج‌گانه تالش نیز در همراهی سردار جنگل؛ چه مالی و چه جانی دریغ نکردند. هرچند سردار مقتدر تالشدولابی از طرق مختلف عرصه را بر این اهالی تنگ کرده بود ولیکن کسی که دفاع از حق و حقیقت را سر لوحه زندگی‌اش قرار دهد از هر روزنه‌ای که بیابد فروگذار نیست.

آنچه از آثار مکتوب و شواهد شفاهی و میدانی موجود بر می‌آید، نصرالله خان رحیمی شاندرمنی از جمله اشخاصی است که در نهضت جنگل، به یاری میرزاکوچک جنگلی شتافت.

خانه‌ی وی به صورت موروثی دارالحکومه یکی از بلوک خمسه‌ی تالش به نام بلوک شاندرمن بود. این خانه در روزگار نهضت جنگل و در اوج خفقان خان‌خانی، مرکز اجتماع ویکی از مراکز پر رفت و آمد هواداران قیام جنگل به شمار می‌رفت. به همین دلیل این خان شاندرمنی و دارالحکومه‌ی وی همواره از خشم و غضب ضرغام‌السلطنه سردار مقتدر تالشدولابی در امان نبود و حتی یک بار به دستور وی، توسط تفنگچیان مزدورش با هدف دستگیری نصرالله خان , حاکم وقت شاندرمن مورد هجوم واقع شد. این حمله با مقاومت چهل روزه رزمندگان جنگل به رهبری میرزاکوچک رو به رو گردید. البته نتیجه این حمله برای مخالفین جنگل موفقیتی در پی نداشت و آنان در نهایت مجبور به عقب نشینی شدند. ولیکن آثار اصابت گلوله‌های نیروهای ضرغام‌السلطنه  هنوز هم در برخی از ستون‌های چوبی غلام‌گردش طبقه دوم این خانه تاریخی باقی مانده است.

بنا به نقل شفاهی، مابین سردار جنگل شهید میرزاکوچک جنگلی و نصرالله خان رحیمی شاندرمنی علاوه بر رفاقت و رفت و آمدهایی که وجود داشته، مکاتباتی نیز صورت گرفته است.

 نگارنده به اصل مکاتبات رد و بدل شده بین میرزا و نصرالله‌خان دست نیافت. ولیکن با مراجعه به دارالحکومه شاندرمن، پای صحبت نوادگان نصرالله خان نشست.

این خانه در روستای بیتَم  Bitam  شاندرمن واقع شده و با قدمتی که دست کم به دوره ناصرالدین شاه قاجار برمی‌گردد، به سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ثبت گردیده است[۱].  خانه‌ی رحیمی‌ها با مرکز شاندرمن کمتر از ۵ کیلومتر و با مرکز شهر ماسال حدود ده کیلومتر فاصله و در شمال این شهر قرار دارد.

نگارنده چند مرتبه از این خانه تاریخی بازدید نموده و هر بار مورد استقبال نوادگان محترم نصرالله خان رحیمی قرار گرفته است. آنان خاطراتی به نقل از پدر خویش مرحوم دوست‌محمدخان رحیمی که در زمان نهضت جنگل به امر پدرش به میرزا پیوسته بود، برای نگارنده نقل کردند.

نوادگان نصرالله خان برای نگارنده تعریف می‌کردند پدرشان  این مضمون را همیشه از قول مرحوم کوچک جنگلی تکرار می‌کرد که سردار جنگل به نصرالله خان می‌گفت: «بنده با مظلوم هر که باشد همراهم ولی خود مظلوم هم برای آزادیش باید قیام نماید. تا نگرید طفل کی نوشد لَبَن؟»

تصاویری از دارالحکومه شاندرمن یا خانه رحیمی‌ها تقدیم مخاطبان محترم می‌شود:

_________________________

پاورقی:

[۱]. خزر آنلاین، گزارش « کسی نیست که دارالحکومه شاندرمن را دریابد؟» ،۱۳ مرداد ۱۳۹۲، جبار نوروزی کوره‌جان http://www.khazaronline.com/