مقام معظم رهبری: در طول تاریخ، رنگ های گوناگون بر سیاست این کشور پهناور سایه افکند؛ اما رنگ ثابت مردم گیلان، رنگ ایمان بود.
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ - Friday 29 Mar 2024
محتوا
یادکردی از عالمِ مجاهدِ شهید، حاج ملا محمد خمامی

یادکردی از عالمِ مجاهدِ شهید، حاج ملا محمد خمامی

میثم عبدالهی
آیت الله خمامی در زمان مشروطه به همراه آیت الله شیخ فضل الله نوری، دو رهبر اصلی جریان مشروعه خواهی در کشور بودند و هر دو توسط جریان غربگرا و نفوذی به طرز فجیعی به شهادت رسیدند. اکنون در ۱۱۲ سالگرد، شهادت آیت الله خمامی در روز ۲۹ ذی الحجه ۱۳۲۶ قمری، مطابق ۲ بهمن ۱۲۸۷ شمسی، قرار داریم. این یادداشت به همین مناسبت، نوشته شده است.

جمعه 22 ژانویه 2021 - 21:42

حاج ملامحمد خمامی از رهبران و مجاهدان دوران مشروطه بود. به مناسب سالروز شهادت ایشان، در سایت سراج ۸ به بیان مطالبی در مورد این شخصیت عالم و برجسته از زبان آقای میثم عبداللهی (نویسنده ی کتاب زندگی نامه ی آیت الله خمامی) و همچنین معرفی این کتاب ارزشمند پرداخته ایم.

 

متن یادداشت نویسنده ی کتاب:

یادکردی از مجتهد خمامی

میثم عبدالهی

 

آیت الله خمامی در زمان مشروطه به همراه آیت الله شیخ فضل الله نوری، دو رهبر اصلی جریان مشروعه خواهی در کشور بودند و هر دو توسط جریان غربگرا و نفوذی به طرز فجیعی به شهادت رسیدند. اکنون در ۱۱۲ سالگرد، شهادت آیت الله خمامی در روز ۲۹ ذی الحجه ۱۳۲۶ قمری، مطابق ۲ بهمن ۱۲۸۷ شمسی، قرار داریم. این یادداشت به همین مناسبت، نوشته شده است.

***

 

شهید آیت الله العظمی حاج ملا محمد خُمامی رشتی، بیش از ۳۰ سال مرجعیت دینی مردم گیلان را بر عهده داشت. او دارای جایگاه علمی و حوزوی برجسته ای بود و بین مردم گیلان بسیار متنقذ بود و زعامت او دارای اقتدار و عظمت کم نظیری در گیلان بود. دوران زعامت وی در گیلان (حدود ۱۲۹۲ق- ۱۳۲۶ق) با دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه همزمان بود. او عالمی باهوش، مدیر و شجاع بود و نه فقط در امور فردی اسلام، بلکه در اجرای جنبه های سیاسی اجتماعی اسلام نیز تاکید داشت و خودش در این امور پیشگام بود و بقیه مردم گیلان نیز در آن برهه از وی تبعیت می کردند و سخنان و فتاوایش را روی چشم می گذاشتند و آن را اجرا می کردند.

 

وی یکی از علمای مجاهد تاریخ معاصر ایران است که از اسلاف امام خمینی (ره) به شمار می رود که جنبه های اجتماعی و سیاسی اسلام را اجرا می کرد. محکمه قضاوت و اجرای حدود و دیات و سایر امور شرعی در گیلان متعلق به او بود و چه مردم عادی و چه رجال دولتی و درباری و حتی حکمرانان به فرامین او احترام می گذاشتند و احکام و فتاوای با دقت توسط مردم اجرا می شد. وی منتظر نمی ماند که شرایط مهیا شود بلکه خودش برای تغییر شرایط و آگاه کردن مردم اقدام می کرد و کار فکری و فرهنگی را همیشه در اولویت خودش داشت و نیز مردم را از خطرات استعمار و عوامل نفوذی آگاه می کرد. وی در مقابله هوشمندانه با فتنه فرقه های ضددین خصوصا بابیت و بهاییت که نفوذی های استعمار به شمار می رفتند، نقش بسزایی داشت.

 

وی  در اجرای امر به معروف و نهی از منکر هم جدی بود و در حمایت از مردم ستمدیده و کشاورزان از هیچ کوششی فروگذار نمی کرد و گاهی برای اینکه حق یک مستضعفی را از یک مسئول دولتی یا شخص جبار و پرنفوذی یا حتی حکمران گیلان بگیرد، تمام راه های ممکن برای گرفتن این حق مظلوم را می پیمود. همچنین به مقابله با فسادهای علنی در جامعه می پرداخت و جلوی آنها را می گرفت.

 

آیت الله ملا محمد خمامی، در اوایل مشروطه از پیشگامان در مشروطه بود و از رهبر جریان مشروطه خواهی گیلان بود که در این راه به ثمر رسیدن مشروطه، تلاش کرد و فتوا داد و مردم را برای پیروزی مشروطه بسیج کرد. او در ابتدا فقط با استبداد قاجار می‌جنگیدند و تلاش داشتند که قدرت شاه، محدود به قوانین اسلامی ‌شود ولی وقتی زمانی که متوجه شد نیروهای نفوذی جریان غربگرا در بدنه نهضت مشروطه نفوذ کرده‌اند و مشروطه را به سمت غربی شدن، به پیش می‌برند به افشاگری از این جریان سکولار پرداخت. او در ابتدا به تذکر، بسنده کرد اما زمانی که دید کار با تذکر درست نمی‌شود، کم‌کم هشدارها جدی‌تر شد تا اینکه به جایی رسید که اعلام کرد که افراد ناسالم و سکولار باید از بدنه نهضت جدا شوند و بین افراد مشروطه خواهان و نفوذیها باید مرزبندی وجود داشته باشد تا نفوذی‌ها نتوانند به نهضت ضربه بزنند.

 

برخی از رئوس جریان مشروطه خواه، عناصر نفوذی را نمی دیدند و به جای اینکه مرزبندی خودشان را با سکولارها مشخص کند و از سکولارها تبری بجوید، سعی کرد که با منتقدین برخورد کند و اجازه ندهد که حرف‌های آنها شنیده شود و حتی گاهی از غربگراها حمایت هم کردند. غربگراها هم هر چند بسیار اندک بودند ولی با رسانه های زیادی که در اختیار داشتند بوق تبلیغاتی عظیمی را به راه انداختند و شروع به پمپاژ خبر دروغ و تهمت علیه آیت الله ملا محمد خمامی و سایر منتقدین کردند و آنها را با برچسب «مستبد» نواختند تا منتقدین را ساکت کنند تا کسی به هویت واقعی نفوذی‌‌ها پی نبرد.

 

در همین زمان جریان مشروعه خواهی به دست آیت الله شیخ فضل الله نوری، آیت الله ملا محمد خمامی و آیت الله میرزا حسن مجتهد تبریزی، در تهران تاسیس شد و شعارش این بود که مشروطه باید مشروع و مطابق با شرع مقدس باشد. این عده راه خودشان را از سایر مشروطه‌خواهان جدا کردند و از مطالبات‌شان این بود که نمایندگان سالم باید در مجلس شورای ملی حضور داشته باشند و افراد غربگرا و فاسد باید از مجلس اخراج روند. دیگر اینکه، باید قوانینی که در مجلس شورای ملی تصویب می‌شود با اسلام مغایرت نداشته باشد. این جریان، تلاش زیادی برای تصحیح مشروطه و بازگرداندن آن به مسیر اسلامی اش، انجام دادند و سعی کردند که افراد نفوذی را از بدنه نهضت جدا کنند ولی چندان موفق نشدند. در نهایت وقتی عناصر غربگرا ضربه خودشان را بزنند و موفق شدند نهضت مشروطه را به انحراف ببرند و آن را به نهضتی که تامین کننده منافع استعمار در ایران باشد، تبدیل کنند، آیت الله خمامی هم به ناچار فتوای مخالفت مشروطه با اسلام را صادر کرد.

 

امروز بعد از صد سال، صحت نظرات علمای مشروعه خواه برای همه ثابت شده است و آنها به خاطر هوشمندی، یک قرن جلوتر از زمان خودشان بودند و در آن روز، به خاطر ایستادگی در مسیر حق و برای حفظ اسلام، مظلومانه به شهادت رسیدند. در آن زمان، جریان مشروعه خواهی در ایران نسبت به جریان مشروطه خواهی، در اقلیت بود و علمای کمتری از آن حمایت می‌کردند و در اکثر شهرهای ایران، این جریان شکل نگرفت. در نجف آیت الله العظمی سیدکاظم یزدی (صاحب عروه) مرجع تقلیدی بود که از شریعت خواهان در ایران حمایت می‌کرد. این جریان تنها سه کانون عمده در ایران داشت که تهران و رشت و زنجان بود.

 

در تهران آیت الله شیخ فضل الله نوری، موسس جریان شریعت خواهی بود که در آن زمان بزرگ‌ترین مجتهد تهران و دارای مرجعیت دینی در پایتخت بود و عملا بزرگترین مجتهد در حیطه جغرافیای ایران به شمار می‌رفت. مجتهد نوری در نهضت تحریم تنباکو ـ که ۱۵ سال قبل از مشروطه به وقوع پیوست ـ رهبری این قیام را در تهران به عهده داشت و موفق شد ناصرالدین شاه را به عقب‌نشینی وادار کند و قرارداد استعماری با کمپانی انگلیسی رژی را ملغی کند. از دیگر سران جریان مشروعه خواهی در تهران حضرات آیات سیداحمد طباطبایی (برادرِ سیدمحمد طباطبایی پیشوای مشروطه)، ملا محمد آملی، آخوند رستم‌آبادی، حاجی علی‌اکبر بروجردی و میرزا ابوطالب زنجانی از سران این جریان در پایتخت بودند. البته این جریان در فضای تهران نسبت به جریان مشروطه خواهی، در اقلیت بود، ولی علمای بزرگی از رئوس آن به شمار می‌رفتند و جمعیت قابل توجهی از مردم تهران، پیرو این تفکر بودند.

 

در رشت آیت الله حاج ملا محمد خُمامی رشتی ـ مرجع دینی مردم گیلان ـ رهبری این جریان را به عهده داشت و از سران این جریان در گیلان شهید آیت الله شیخ علی فومنی، شهید آیت الله آقامیر بحرالعلوم رشتی، شهید آیت الله سیدمحمد تولمی، آیت الله سیدمحمود روحانی رشتی، آیت الله سیداسماعیل ویشکایی، شیخ طاهر مجتهد رشتی و… رهبری این جریان را به عهده داشتند.

 

آیت الله خمامی که از رئوس جریان شریعت خواهی ایران به شمار می‌رفت، مرجع دینی مقتدر مردم گیلان هم بود و اکثر قریب به اتفاق علمای و مجتهدین گیلان به تبعیت از ایشان از این جریان حمایت می‌کردند و اکثر مردم گیلان هم به تبع این بزرگان، طرفدار جریان شریعت خواهی بودند و از این تفکر پشتیبانی می‌کردند. جریان شریعت خواهیِ گیلان، فعالیت‌هایش، تاثیراتی در حد ملّی داشت و چه در تاسیس جریان شریعت خواهی، همین جریان گیلان، یکی از سه رکن موسس آن جریان در تهران بود.  در زنجان جریان شریعت خواهی به رهبری مجتهدِ متنفذِ آن منطقه، «آخوند ملا قربانعلی زنجانی» بود. اکثریت مردم زنجان از این مجتهد، تقلید می‌کردند و اعتقاد زیادی به او داشتند و در زمان مشروطه هم، از همان آغاز مشروطه، طبق فرمان مجتهد خود از مشروطه حمایت کردند و تا پایان، پای فرامین مجتهد خود ایستادند. در تبریز با وجود شخصیت میرزا حسن مجتهد تبریزی، که از رئوس جریان شریعت خواهی بود ولی این جریان در آن منطقه پا نگرفت و مردم در آنجا تحت تاثیر جریان مشروطه خواهی بودند و علاقه‌ای به جریان شریعت خواهی نشان ندادند. انجمن تبریز این مجتهد بزرگ را در اوایل مشروطه به خاطر انتقاداتش، اخراج کرده بود و ایشان مدت‌ها در تهران به سر می‌برد. در سایر شهرهای ایران، در هر جایی عده‌ای از علما و مجتهدین حضور داشتند با جریان شریعت خواهی همفکر بودند ولی تعداد این علما در آن شهرها و جایگاه اجتماعی‌شان به گونه‌ای نبود که بتوان گفت که یک کانون شریعت خواهی به همراه جمعیت قابل توجهی از مردم در آنجا وجود دارد.

 

آیت الله خمامی در زمان مشروطه به همراه آیت الله شیخ فضل الله نوری، دو رهبر اصلی جریان مشروعه خواهی در کشور بودند و هر دو توسط جریان غربگرا و نفوذی به طرز فجیعی به شهادت رسیدند. اکنون در سالگرد شهادت آیت الله خمامی در روز ۲۹ ذی الحجه ۱۳۲۶ قمری، مطابق ۲ بهمن ۱۲۸۷ شمسی، قرار داریم. گیلان در دوره های مختلف تاریخی، دارای مرجعیت دینی محلی در گیلان بود و این مرجعیت همیشه باعث اقتدار اسلام و جمع شدن مردم حول محور آن مرجع بود. اما آیت الله العظمی خمامی آخرین نفر از سلسله مراجع دینی مردم گیلان بود که  ۱۱۲ سال پیش به شهادت ایشان رسید و در طول این یک قرن، دیگر عالمی بزرگ در آن اندازه و عظمت در گیلان حضور نیافته و به مرجعیت واحد نرسیده است.

 

 

پنجشنبه ۲ بهمن ۱۳۹۹

رشت

 

مختصری در مورد آیت الله خمامی:

آیت الله حاج ملا محمدخمامی “معروف به حاجی خمامی”مرجع تقلید و رهبر دینی مردم گیلان عصر مشروطه واز شاگردان میرزا حبیب الله املشی بود که به شیخ فضل الله نوری (سردمدار مشروعه خواهی )پیوست و از مشروطهٔ مشروعه دفاع و فتوایی در رد مشروطهٔ سکولار صادر نمود. نامبرده متولد سال ۱۲۰۰ خورشیدی در شیجان خمام بود که عاقبت در دوم بهمن ماه هزار و دویست و هشتاد و هفت خورشیدی (۲۹ ذیحجه ۱۳۲۶ قمری) همانند آیت الله حاج شیخ علی گیگاسری فومنی از دیگر علمای شهید زمان مشروطه به دست عوامل سکولار در رشت به شهادت رسید و در قبرستان وادی السلام نجف مدفون شد. گفته می شود؛ او آخرین نفر از علمایی بود که دارای مرجعیت واحد و مقتدر در گیلان بود. شهید آیت الله خمامی از جمله علمایی بود که طرفدار مشروطه مشروعه، یعنی حکومت منطبق با احکام اسلام بود. وی دارای یک پسر به نام ابراهیم وپنج دختر بودکه عبارت بودند از: حجت الحاجیه همسر حاج سید محمود روحانی رشتی، شوکت الحاجیه همسر حاج حسین آقا رفیع مجتهد زاده، عزت الحاجیه همسر حاج ناصر صوفی املش، شمس الحاجیه همسر حاج میرزا قاسم مجتهد سمیعی مادر مرحوم استاد احمد سمیعی گیلانی و کوچک خانم همسر دوم حاج اسماعیل ویشکایی.

دوستان جهت آگاهی بیشتراز ایشان ووقایع مشروطه گیلان می توانند به منابع مربوط به آن دوره از جمله، کتاب “آیت الله العظمی شهید حاج ملامحمد خمامی» جریان مشروعه‌خواهی گیلان و رهبری آن در نهضت مشروطه”, نوشته میثم عبداللهی و محمد عبدالهی رجوع نمایند. برای آگاهی از شرح حال داماد های حاجی خمامی ودیگر رجال مشروطه گیلان هم میتوانید به کتاب رجال مشروطه گیلان، نوشته دکتر هومن یوسفدهی مراجعه نمایید که در کتابخانه های عمومی استان قابل مطالعه میباشند.

 

 

معرفی کتاب زندگی نامه ی آیت الله خمامی:

کتاب «آیت الله العظمی شهید حاج ملامحمد خمامی» جریان مشروعه‌خواهی گیلان و رهبری آن در نهضت مشروطه، در ۱۳ فصل و ۴۸۰ صفحه نگاشته شده است که محوریت این کتاب در مورد زندگی نامه ی ایشان و سایر رهبران گیلانی عصر مشروطه می باشد. برای اطلاعات بیشتر در مورد این کتاب روی عکس بالا و یا (اینجا) کلیک کنید.

 

 فیلم سخنان دکتر موسی حقانی درباره کتاب آیت الله العظمی حاج ملامحمد خمامی:

 

 

 

منبع: http://www.seraj8.ir/?p=45146

 

 

ارسال دیدگاه

enemad-logo