زندگانی فقیه فرزانه، حضرت آیت الله شیخ محمد لاکانی
محمدمهدی فقیه محمد جلالی (بحرالعلوم) گیلانی
این شرح حال با استفاده از سخنان مرحوم آیت الله شیخ محمد لاکانی نگارش یافته است و در اواخر حیات و تولیت ایشان بر بقعه خواهر امام رشت، نوشته شده است. این متن در ضمن کتابی درباره بقعه خواهر امام رشت درج شده که است. چون این متن حاوی اطلاعات مهمی درباره بقعه خواهر امام و تولیت وقت آن مرحوم آیت ایت الله لاکانی است، در اینجا بازنشر می گردد.
محمدمهدی فقیه محمد جلالی (بحرالعلوم) گیلانی
اشاره: این شرح حال با استفاده از سخنان مرحوم آیت الله شیخ محمد لاکانی نگارش یافته است و در اواخر حیات و تولیت ایشان بر بقعه خواهر امام رشت، نوشته شده است. این متن در ضمن کتابی درباره بقعه خواهر امام رشت درج شده که است. چون این متن حاوی اطلاعات مهمی درباره بقعه خواهر امام و تولیت وقت آن مرحوم آیت ایت الله لاکانی است، در اینجا بازنشر می گردد.
***
از میان مراجع و شخصیتهای علمی مذهبی کشورمان، کسی نیست که آیت الله شیخ محمّد لاکانی(مدّظله) را نشناسد و با تکریم از ایشان یاد نکند.
این شخصیّت بزرگ علمی ـ که اغلب شخصیتهای مملکت از شاگردانش میباشند ـ حدود چهل سال پیش مدرّس «منظومه سبزواری» در حوزه علمیّه قم بود و بیش از چهار صد طلبه از محضرش استفاده میکردند. وی به توصیه مرحوم والدشان ـ آیت الله شیخ مهدی لاکانی(ره) که در زهد و تقوی معروف بودند ـ از سال ۱۳۳۰ شمسی در رشت اقامت گزیدند و تا امروز در یک خانه قدیمی بدور از زرق و برق، از صبح تا غروب، بدون ریا و دور از تشریفات و نگهبان، در خدمت به خلق و رونق دادن به مدارس دینی، احیای مساجد و دیگر امور فرهنگی تلاش دارند.
حضرت آیت الله شیخ محمّد لاکانی ـ از مجتهدین مسلّم عالم تشیّع ـ در ۲۸ صفر ۱۳۳۱ قمری (۱۲۹۴ شمسی) در نجف اشرف متولّد گردید. در ایّام طفولیّت، همراه والدش به ایران آمد و مقیم رشت شد. بعد از چندی توقف و تحصیل، برای ادامه درس و بحث راهی تهران شد، ولی از آنجایی که جوّ حاکم بر تهران مناسب نبود، مجدّداً به رشت مراجعت و در مدّت چهار سال رسائل و مکاسب را نزد پدر بزرگوار و سایر اساتید، همچون استاد شیخ حسن رشاد، استاد شیخ احمد طاهری و استاد ابوطالب شفتی ـ رحمت الله علیهم ـ تلمذ نمود.
حضرت علامه استاد آیت الله شیخ محمّد لاکانی در سال ۱۳۱۰ شمسی برای کسب فیض از علماء بزرگ، راهی حوزه علمیّه مبارکه قم شد و از محضر درس آیت الله خوانساری، آیت الله حاج شیخ مهدی مازندرانی، آیت الله حجّت کوه کمرهای و آیت الله صدر ـ رحمه الله علیهم ـ استفاده کرد. وی در سال ۱۳۲۲ شمسی به عتبات عالیات و به قصد زیارت آن مشاهد متبرکه به عراق عزیمت نمود و در حدود ۶ ماه در نجف اشرف سکونت اختیار کرد و پس از کسب فیض از محضر مبارک آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی و آیت الله عراقی ـ رضوان الله علیهما ـ و دریافت درجه اجتهاد از آنان به قم مراجعت و به تدریس و تألیف مشغول گردید و تعداد زیادی از محصّلین گیلانی و غیر گیلانی از محضر پر فیض درسش استفاده نمودند.
آیت الله لاکانی علاوه بر اجازه اجتهاد که از آیت الله العظمی سیّد محمّد حجّت کوه کمرهای گرفت، از مرجع عظیم الشأن حضرت آیت الله بروجردی ـ رضوان الله علیهما ـ نیز اجازه اجتهاد مطلق دریافت نمود و وکیل تام الاختیار ایشان در استان گیلان شد. باید اضافه نمود که آیت الله بروجردی(ره) در مدت عمر، تنها به دو نفر اجازه اجتهاد مطلق داد که یکی از آنها آیت الله لاکانی بود.
آیت الله لاکانی در سال ۱۳۲۹ شمسی به مکه معظّمه و مدینه منوّره مسافرت نمود و در مراجعت از عتبات عالیات و زیارت ارض اقدس و همچنان زیارت مرقد مطهّر حضرت علی بن موسی الرضا ـ علیه الاف التحیّه و الثناء ـ به جهت کسالت والد ماجدش(ره) بناچار راهی شهر رشت شد و اداره مدرسه و مسجد خواهر امام، اقامه نماز جماعت، تبلیغ و ترویج دین، تربیت طلاّب علوم دینی و محصّلین مدرسه مستوفی را به عهده گرفت.
ائمه جماعات، وعّاظ و خطبایی که اکثر مساجد و محافل منطقه گیلان را اداره میکنند از شاگردان آیت الله لاکانی میباشند.
آیت الله لاکانی در سال ۱۳۱۶ شمسی، همزمان با شروع خلع لباس روحانیون توسط حکومت وقت، وارد دانشگاه شد و در سال ۱۳۱۸ همزمان با ریاست بدیع الزمان فروزان فر که مسئول دانشکده حقوق تهران بود، موفّق به اخذ دکترای حقوق گردید.
حضرت استاد آیت الله لاکانی در دوران خفقان محمّدرضا خانی، با وجود انواع محدودیتها به تربیت و تعلیم طلاّب مشغول بوده و شاگردانی در قم و رشت تربیت کرد که اکثر آنان در جای جای این مملکت منشاء خیر و برکت هستند.
آثار علمی این فقیه فرزانه عبارتند از:
۱ـ شرح جامع و مبسوط بر مبحث قطع و ظن، استصحاب و تعادل و تراجیح از کتاب رسائل شیخ اعظم انصاری(ره).
۲ـ شرح بر مکاسب محرّمه، معاطاه و خیارات (متاجر شیخ انصاری(ره).
۳ـ شرح بر مباحث الفاظ و برائت کفایه الاصول آخوند خراسانی(ره).
۴ـ رسالهای در قطع.
۵ـ رسالهای در ظن.
۶ـ رسالهای در برائت و اشتغال.
۷ـ رسالهای در استصحاب.
۸ـ رسالهای در تعادل و تراجیح.
۹ـ رسالهای در شکوک.
۱۰ـ رسالهای در قاعده (من ملک شیئاً ملک الاقرار به).
۱۱ـ رسالهای در قاعدۀ لا ضرر.
۱۲ـ رسالهای در رضاع.
۱۳ـ رسالهای در جمع بین الرئیین (اصاله المهیّه والوجود).
۱۴ـ رسالهای در بحث نفس مناسب با منطومه سبزواری(ره).
۱۵ـ رسالهای در اعتقادات.
۱۶ـ رساله مبسوطی در علم اخلاق به قلم عصری.
۱۷ـ رسالهای در علم درایه.
۱۸ـ رسالهای در اقتباسات آخوند صاحب کفایه(ره) از دیگران.
۱۹ـ رسالهای در اشتباهات شهید ثانی(ره).
۲۰ـ رسالهای در اشتباهات شیخ انصاری(ره).
۲۱ـ رسالهای در عصاره دورۀ منطق، معقول، فقه و اصول.
۲۲ـ رسالهای در قواعد فقهیه و اصولیّه.
۲۳ـ رسالهای در کرّو اختلافات در آن و جمع بین اقوال و روایات.
حضرت آیت الله لاکانی، علاوه بر تدریس طلاب و تبلیغ معارف عالیه اهل بیت(ع)، همواره در احیای اماکن مذهبی، مدارس علمیّه و مساجد شهر رشت، همّت کافی و اهتمام بی دریغی مبذول داشتند. معظم له خود اظهار داشتند:
«طبق وکالتی که از مرحوم آیت الله بروجردی(ره) برای صرف وجوهات در احیاء مدارس دینی، احداث مساجد و نگهداری طلاّب داشتم، دو مدرسه به نامهای «مهدیّه» با ۳۷ نفر و «مستوفی» با ۵۴ محصّل دائر نمودم. سپس مدرسه «جامع» را که قسمت عمدهاش از بین رفته بود احیا کردم. پس از مدّتی مدرسه دیگری نیز به نام «صالح آباد» تأسیس نمودم. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مدرسه «نائب صدر» به همّت نماینده محترم ولی فقیه در استان، حضرت حجت الاسلام والمسلمین شیخ صادق احسانبخش، و همچنین مدرسه معروف به «حاج سمیع» ـ را که در زمان طاغوت به مدرسه دخترانه تبدیل کرده بودند ـ دایر کردیم. مساجد را نیز قبل از انقلاب به تدریج از ۲۲ مسجد به ۵۴ مسجد رساندیم. و پس از انقلاب هم ۲۰ مسجد بر آن اضافه نمودیم.
یکی از پیمانهایی که داشتیم این بود که هرگاه طاغوت زمان، یک مسجد خراب میکرد، ما دو مسجد بر پا بداریم. که الحمدلله موفق شدیم به پیمان خود عمل کنیم».
در پایان، باید گفت که حضرت علامه استاد آیت الله لاکانی در طول عمر پر برکت خود، علاوه بر تدریس طلاب علوم دینی و تألیف آثار بسیار ارزنده فقهی، بنیانگذار بسیاری از مساجد شهر رشت بوده و در اغلب امور عالم المنفعه از جمله احداث مدرسه، بیمارستان، حوزه علمیّه، مسجد، کتابخانه و… پیش قدم میباشند. و همچنین معظم له در سمت یکی از هیات امناء، باغ رضوان را نیز زیر نظر خویش دارد.
در پایان، باید اعتراف نمود که حضرت آیت الله لاکانی شخصیّتی بی نظیر و از دانشمندان روشن فکر موجّه گیلان و مورد وثوق و دارای مقبولیّت عامّه در گیلان و خاصّه شهر رشت میباشد. عنایت معظم له به بقعه خواهر امام رشت که مدفن فاطمه اخری(ع) دختر حضرت امام موسی کاظم(ع) میباشد، خود نشانه محبّت آن فقیه فرزانه نسبت به خاندان رسالت(ع) میباشد که انشاءالله خداوند منّان گذاشته و عمر پر برکت معظم له را که باعث خیر کثیر در استان گیلان و در شهر رشت میباشد، مستدام و محفوظ بدارد.[۱]
————
[۱]. گنجینۀ دانشمندان ۵: ۱۸۹ ؛ روزنامه جهان اسلام، شماره ۱۳۷، سال ۱۳۷۰ مورّخ ۲۸/۸، ص ۵؛ روزنامه رسالت، شماره ۱۶۶۱، سال ۱۳۷۰ مورّخ ۲۱/۷، ص ۴٫
منبع: فاطمه اخری ـ تذکره خواهر امام رشت، محمدمهدی فقیه محمد جلالی (بحرالعلوم) گیلانی، قم، فقه، اول، ۱۳۷۸ش، ص ۱۰۶-۱۱۱