زندگینامه میرزا خلیل رفیع

تولد

حجت الاسلام حاج میرزا خلیل رفیع گیلانی از علمای مشروطه خواه ایران در قرن چهاردهم هجری است. او فرزند حاج ملا رفیع شریعتمدار گیلانی(از مجتهدین طراز اول ایران در عصر ناصری) بود.

تحصیل

 وی پس از گذراندن مقدمات برای تکمیل تحصیلات به نجف رفت و از محضر درس میرزا حبیب الله رشتی و دیگر بزرگان استفاده کرد.

بازگشت به وطن

سپس به لاهیجان بازگشت و به حل و فصل امور شرعی مردم پرداخت و از وجاهت و احترام خاصی برخوردار بود.

در مشروطه

وی از جنبش مشروطه خواهی مردم گیلان حمایت کرد و به گفته ابراهیم فخرایی، از «مشروطه خواهان صدیق» بود. به نوشته کتاب گیلان «انجمن شهر یا انجمن بلدیه توسط حاجی میرزا خلیل بنیان نهاده شد. مشروطه خواهان پس از تصرف رشت، حاجی میرزا خلیل را که از شخصیت های خوشنام گیلان بود، مأمور تأسیس بلدیه (شهرداری) نمودند. وی بلافاصله شروع به کار کرد و با همکاری انجمن شهر، خدمات قابل توجهی در جهت تأمین رفاه و آسایش مردم نمود».

پس از اولتیماتوم روس ها به ایران، بلافاصله قوای روس به شهرهای مشهد، تبریز، رشت (۲۹ ذیحجه ۱۳۲۹ق) و انزلی وارد شدند و به دستگیری و بازداشت آزادیخواهان پرداختند که از جمله آنان شهردار رشت حاجی میرزا خلیل بود. به دستور قنسول روس در رشت نکراسف آنها را تحت الحفظ به باکو برده و زندانی کردند. کنسول ایران در باکو در گزارشی که در ۸ محرم ۱۳۳۰ق به تهران فرستاد نوشت: «حالیه اشخاص معروض در حبس خانه، تحت نظارت سخت محبوسند و  احدی را نزدشان راه نمی دهند.»

ولی این عده اندکی بعد براثر اعتراض مردم گیلان و اقدامات پیگیر کنسول ایران در باکو و تفلیس، آنان آزاده شده و به رشت بازگشتند. اما نکراسف مجدداً آنها را دستگیر کرد و پس از محاکمه‌ای نمایشی سه نفر از آنان را اعدام و بقیه را تبعید کرد. حاج میرزا خلیل رفیع این بار از جمله کسانی بود که به مدت پنج سال از به خارج از کشور تبعید گردید.

در نهضت جنگل

نامبرده پس از سپری کردن مدت تبعید و بازگشت به گیلان، مقارن با نهضت جنگل مجدداً به سمت شهردار رشت انتخاب گردید.

وفات

وی در سال (۱۳۳۰ق) درگذشت.

منزل مسکونی او در رشت که در خیابان استاد مطهری و در کوچه ای که به نام وی نامگذاری شده واقع است، پس از بازسازی مقر شورای اسلامی شهر رشت گردیده‌است.

منابع:

۱-    طبقات اعلام الشیعه: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ۷۰۲:۲٫

۲-    کتاب گیلان، ۱۴۳:۲٫

۳-    گیلان در جنبش مشروطیت، ۱۳۲، ۲۴۲، ۲۴۶، ۲۵۰٫

منبع: کتاب علمای مجاهد، محمدحسن رجبی دوانی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اول، پاییز ۱۳۸۲،ص ۴۱۵٫