معرفی کتاب یادداشتهای روزانه آیت الله سیدحسین رودباری

میثم عبدالهی

آیت الله سیدحسین رودباری از علمای برجسته گیلان و امام جماعت مسجد صفی در بازار رشت، در سالهای ۱۳۱۹ تا ۱۳۶۵ بودند. وی فرزند مرحوم آیت الله سیدمحمدتقی رودباری، امام جماعت مسجد صفی و از مجتهدین برجسته رشت بود. وی نخستین فرد از خاندان سادات موسوی رودباری است که در سال۱۲۸۴ به اقامه نماز جماعت در مسجد صفی و رسیدگی مسائل شرعی مردم پرداخت، وی در روز ۲۸ دی ۱۳۱۹ مطابق ۲۰ ذی الحجه ۱۳۵۹ق دار فانی را وداع گفت. امامت جماعت مسجد صفی بعد از فوتش به پسرش سیدحسین واگذار شد.

آیت الله سیدحسین رودباری از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۵ شمسی خاطرات روزنوشتی را به نگارش در آوردند و خاطرات هر سال را در یک دفتر مستقل نگاشتند. خاطرات ایشان در مجموع ۲۵ دفتر را در بر می گیرد و نخستین روزی که خاطرات نگارش یافته روز سه شنبه۲۵  مهر ماه ۱۳۴۰ شمسی مطابق با ۶ جمادی الاولی ۱۳۸۱قمری شروع شده و تا آخرین روزهای پیش از رحلت در ۲۸ شهریور ۱۳۶۵ ادامه داشت.

ایشان انگیزه خودش از تالیف این یادداشت ها را، انگیزه تاریخنگاری ذکر کردده اند: «چندی بود که در این فکر بودم دفتر یادداشت روزانه داشته باشم تا آنکه در آنجا بعضی از یادداشتهای روزانه خود را بنویسم … تصمیم گرفتم که این منظور را عملی کنم، شاید مطالبی نوشته شود که به مرور زمان برای مطالعه کنندگان جنبه تاریخی داشته باشد. گر چه بعضی از یادداشتها شخصی است ولی احتمال میدادم که این یادداشتهای شخصی روزانه برای فرزندان و احفاد عزیزان من مفید واقع گردد.» (ص۱۱)

آیت الله سیدحسین رودباری همراه با حضرات آیات سیدمحمود ضیابری و سیدحسن بحرالعلوم رشتی، شیخ کاظم صادقی فومنی از علمای بزرگ رشت و روئسای جامعه روحانیت گیلان محسوب شدند و نفوذ اجتماعی نزد عموم مردم و علمای گیلان برخوردار بودند و رهبری مبارزه با رژیم پهلوی در گیلان از جمله در ماجرای تصویبنامه انجمن های ایالتی ولایتی، انقلاب سفید، قیام ۱۵ خرداد، دستگیری امام خمینی (ره)، کاپیتولاسیون، تبعید امام خمینی (ره) و… را به عهده گرفتند. در دوران دین ستیزی رژیم پهلوی، آیت الله سیدحسین رودباری از متولیان رسیدگی به امور دینی و شرعی مردم رشت بودند که علاوه بر نفوذ اجتماعی نزد عموم مردم، در بسیاری از کارهای عام المنفعه نیز حضور جدی داشتند و با اقدامات رژیم پهلوی مقابله می کردند و دین را تقویت می نمودند.

مدت نگارش این یادداشت ها با دوران نهضت امام خمینی (ره) در سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷ همزمان است و سند بسیار ناب و منحصر و دسته اولی در روایت مبارزات انقلاب اسلامی در گیلان به جا گذاشته است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ نیز روایتی ناب از آغازین سالهای دوران جمهوری اسلامی، استقرار نظام اسلامی، توطئه های دشمنان داخلی خارجی در تقابل با نظام مقدس، فتنه جریانات محارب مارکسیستی در گیلان، ترورها و درگیریهای مسلحانه در گیلان تا نیمه دهه شصت از مسائلی است که طبیعتا در یادداشت های این عالم ربانی بازتاب دارد.

این کتاب میراث سترگی برای عموم مردم گیلان به جا گذاشته است و روایتی مستقل از اقدامات ضددینی رژیم پهلوی و فعالیت های علما و مردم گیلان را بیان نموده است. متاسفانه تا پیش از این اسناد و اطلاعات بسیار کمی در روایت انقلاب اسلامی در گیلان وجود داشت و فقط کتاب گلچینی از اسناد ساواک در گیلان در دو جلد وجود داشت که طبیعتا با نگاه دشنی نگاشته شده بود و روایت بسیار ناقصی از نهضت امام خمینی (ره) در گیلان از زوایه نگاه اداره ساواک بیان مینمود و متاسفانه از زاویه نگاه علما که رهبران نهضت بودند، روایتی وجود نداشت که روایتگر نهضت باشد.

انتشار جلد اول این کتاب، خدمتی سترگ از مرحوم آیت الله سدمجتبی رودباری به تاریخ انقلاب اسلامی در گیلان بوده و روایتی جدید از زاویه نگاه یکی از مجتهدین برجسته پیش روی عموم نهاده است. جلد اول این کتاب یادداشت‌های روزانه مربوط به سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۷ این عالم مجاهد گیلانی را شامل می‌شود. چقدر خوب است که بقیه جلدهای این کتاب هم به فاصله کمی منتشر شوند و عموم مردم گیلان و علاقمندان به انقلاب اسلامی را سیراب کنند.

انتشار جلد اول این کتاب حدود ده سال دغدغه بسیار مهم مرحوم آیت الله سیدمجتبی رودباری بود و وقت زیادی روی آن گذاشتند و حواشی و مقدمات برای آن فراهم کردند و به چند ناشر و موسسه در گیلان، تهران و قم و… از جمله تاریخنگار انقلاب اسلامی، استاد سیدحمید روحانی، پیشنهاد این کار را داده بودند، ولی هر کدام به دلایلی مختلف از انتشارش عذر خواستند.

در ابتدای کتاب، فهرست مطالب، شرح حال آیت الله سیدحسین رودباری درج شده، مقدمه حوزه هنری گیلان و سپس مقدمه مولف درج شده است. بخش بندی قسمت اصلی کتاب، خاطرات به ترتیب سال منظم شده و بالای هر روز تاریخ شمسی و قمری مندرج است. متن خاطرات تا ص ۵۵۳ را در بر می گیرد و سپس بخش تصاویر کتاب قرار دارد که یادزده صفحه را شامل شده و در نهایت نمایه کتاب است که به صورت تفصیلی و نسبتا مفصل درج شده و برای محققین کار را آسان کرده است.

حوزه هنری گیلان و نشر نکوآفرین انتشار کتاب را به عهده گرفتند. متاسفانه در انتشار این کتاب تاخیر صورت گرفت و مرحوم آیت الله سیدمجتبی رودباری نسخه چاپ شده آن ندیدند تا اینکه در روز ۲ فروردین ۱۴۰۱ش دار فانی را وداع گفتند. 

روش نگارش این خاطرات، روزنگار است و متناسب با این سبک، نویسنده کارهای روزانه ای که انجام داده است و مشاهداتش را هر روز به همراه تحلیل به نگارش در آورده است. طبیعتا بخش عمده ای از مطالب هر روز به مسائل شخصی مرتبط است و دید و بازدیدهای روزانه و جلسات با روحانیون و علمای گیلان را هم شامل می شود. در خلال یادداشت های روزانه مطالب مرتبط با نهضت امام خمینی (ره) هم درج شده که خط سیری از وقایع نهضت در گیلان درج شده است.

از عمده مطالب مندرج در این کتاب رخدادهای مرتبط با سایر علما و بزرگان گیلان است. شرکت در جلسات عقد و ازدواج عموم مردم، نماز میت مومنین شهر، برگزاری مراسم ختم برای علما، گرفتن وجوهات شرعیه از مردم، برگزاری مراسمات مذهبی منظم در طول سال، اداره مساجد و بقاع متبرکه و مدارس علمیه شهر و استان، اداره موقوفاتی که در اختیار مجتهدین قرار داشت، دعا کردن برای عموم مردم در تمام مسائل ریز و کلان و… همه از اموری است که ایشان به عنوان یکی از مجتهدین برجسته و متولیان امر دین در گیلان این اجرای این امور را به عهده داشتند و در امور شرعی دستگیر مردم بودند.

عموم مردم متدین شهر افتخار می کردند که در جلسه عقد فرزندان شان چنین علمای مهذب و ساداتی حتی برای لحظه ای حضور داشته باشند. ایشان در خلال کارهای روزانه، عمدتا افرادی که با آنها ملاقات داشته یا با او تماس تلفنی داشتند یا برای آنها خطبه عقد خوانده، نام برده و اجمالی از واقعه عقد و کسانی که به او در اجرای خطبه عقد به عنوان وکیل طرفین کمک کردند نیز نام برده است. ایشان از بسیاری از علما برجسته گیلان، به عنوان طلاب مبتدی وقت مدارس علمیه رشت نام برده که خطبه عقد آنها را خوانده یا در مجالس فوت پدر و مادرشان در فلان روستا شرکت کرده است. فلذا در این کتاب از حیث علم تراجم نگاری، نکات بسیار ماندگاری درباره علما و معاریف گیلان در دهه چهل شمسی بیان فرمودند که این جزئیات در هیچ منبعی درج نشده و با ظرفت و دقت، جزئیات را بیان نموده است. اینها برای شناخت فضای عمومی شهر رشت، بزرگان و علمای آن در دهه چهل و پنجاه شمسی بسیار موثر است. تقریبا در کنار تاریخ نگاری سیاسی، تاریخ فرهنگی و اجتماعی با تاکید به دین داری مردم نیز روایت شده است و روایتی نو و جذاب و منحصر از فضای دین در دهه چهل و پنجاه را نیز ذکر نمود.

توصیه میکنم تمام علاقمندان به انقلاب اسلامی و فعالان فرهنگی گیلان و رشت این کتاب را تهیه کنند و بخوانند تا روایتی نو از فضای شهر رشت در دوران نهضت امام خمینی (ره) را به دست آوردند.

در آستانه اربعین این مجتهد گیلانی، مرحوم آیت الله سیدمجتبی رودباری، در بهار ۱۴۰۱ کتاب با این مشخصات کتابشناسی به چاپ رسید:

یادداشتهای روزانه آیت الله سیدحسین رودباری، به کوشش: آیت الله سیدمجتبی رودباری، به سفارش: حوزه هنری گیلان، نشر: نکوآفرین‏، رشت، اول،  بهار ۱۴۰۱، ‫۶۰۶ ص، رقعی، گالینگور، ۱۶۰,۰۰۰ تومان.

برای تهیه این کتاب به سامانه فروش مجازی حوزه هنری گیلان، سایت بازارمج در لینک زیر میتوانید مراجعه کنید:

https://www.bazarmaj.com/products/393/