فهرستی از هنرمندان و صنعت کاران قدیمی گیلان

تهیه و تنظیم: سها حسنی

وقتی به بررسی تاریخ یک منطقه می‌پردازیم و از ابنیه و اماکن تاریخی آنجا سخن به میان می‌آوریم ، نمی‌توان اشاره ای ولو گذرا به نام صاحبان و پدیدآورندگان این آثار نکرد.

این اشخاص شامل هنرمندان خوشنویس و نقاش و صنعت کاران کاشی ساز و نجار و بنایان می‌باشد که نمونه‌های نفیس و ماندگار آثار آنان در جای جای این سرزمین سر سبز و پربرکت پراکنده است.

هنر خطاطی در گیلان همچون هنر کنده کاری بر چوب و منبت کاری و مشبک سازی ها، به حد زیبایی و کمال خود رسیده است و نمونه هایی که از آن در دست است حاکی از ذوق ، استعداد و قدرت قلم خطاطان است.

مقداری از گچ بری های ظریف و نقاشی های خوب هنوز هم بر دیوارهای بقعه ها وجود دارد.

 صنعت کاشی سازی چندان ترقی و توسعه‌ای در گیلان نداشته اما چند اثر خوب و بدیع کاشی در استان به چشم می‌خورد.

در اکثر آثار تاریخی سرزمین گیلان نام معمار و بنّا دیده نمی‌شود، گویی اینان نیز همچون سایر هنرمندان ایرانی هنر را برای کسب نان و نام نمی‌خواستند و به اثری که به وجود می‌آوردند عشق می‌ورزیدند.

اکنون نام قدیمی‌ترین این هنرمندان را از ابتدا تا حدود صد سال پیش ذکر ‌می‌کنیم.

نجاران

۱-    علی نجار تبریزی

صاحب اثر در کنونی بقعه ی سید خورکیا در چهار پادشاهان لاهیجان

۲-    عبدالله دروگر

صاحب اثر صندوق مرقد شیخ زاهد گیلانی در شیخانور

۳-    رسول نجار بن اکبر قزوینی

صاحب اثر صندوق مقبره جداگانه چهار پادشاهان در لاهیجان

۴-استاد شهاب الدین بن نظام الدین دروگر قزوینی

صاحب اثر در ورودی چهار پادشاهان را که ظریف است.

۵-    استاد محمود بن شهاب الدین دروگر

صاحب اثر صندوق مقبره ی سید رضی ابن مهدی حسینی در شیخانور لاهیجان در سال ۸۳۴ ه.ق

۶-    استاد یادگار دروگر

صاحب اثر در ورودی بقعه ی شیخانور در سال ۸۳۵ ه.ق

۷-    استاد احمد با یاری استاد یادگار

صاحب اثر در ورودی بقعه ی شیخانور

۸-    استاد علی بن استاد ابراهیم تمیجانی

صاحب اثر در ورودی حرم ابوجعفر ثایری که ترکیبی بسیار غریب دارد، در سال ۸۴۳ ه.ق

۹-    محمد بن یادگار بن حاجی مسافر تبریزی

صاحب اثر صندوق مرقد سید علی غزنوی که در منتهای ظرافت است، در سال ۸۷۱ ه.ق

۱۰-استاد احمد بن محمود دروگر بونی نجار

صاحب اثر در جامخانه ی کاخ دیلمان، که امروز در ورودی بقعه ی دهکده ی کومس است.

۱۱-استاد میر حسن

صاحب اثر ضریح و در ورودی بقعه ی سیاهکل محله

۱۲-استاد بایزید

صاحب اثر در ورودی کنونی بقعه ی سید خورکیا  که در حدود قرن دهم

۱۳-عبدالفتاح لاهجی

صاحب اثر صندوق سید خورکیا در چهار پادشاهان لاهیجان

۱۴-سید محمد و سید احمد پسران استاد آقا بابا

صاحب اثر ضریح مشبک و در ورودی امام زاده شفیع

۱۵-استاد حسین منجیلی

صاحب اثر ضریح مشبک بقعه ی آقا میر شهید در لاهیجان

۱۶-استاد عبد الرحیم

صاحب اثر در ورودی مسجد حاج علی در محله ی بازار لنگرود

۱۷-صفرعلی و غلامعلی

کارهای نجاری مسجد قدیمی کجید

۱۸-اوستا امیر مسکنی

صاحب اثر در ورودی بقعه ی فوشا

۱۹-استاد غلام رضا

کارهای نجاری و ایوان بندی بقعه ی سید احمد در دهکده ی دیلمان

۲۰-استاد خانجان و استاد تقی اشکوری الاصل

کار نجاری بقعه ی دموچال لاهیجان

۲۱-استاد رمضان گیوائی

صاحب اثر پنجره های ارسی بقعه ی سید صفی الدین در میرمحله ی ماسال

۲۲-کربلائی محمد و استاد حسن، پسران استاد اسماعیل نجار شفتی

کارهای نجاری بقعه ی اکاشاه در رودبرده ی سنگر

۲۳-استاد محمد پسر قربانعلی ساکن بالا محله تماجان

کارهای نجاری بقعه ی بابوجان دره

۲۴-استاد غلامعلی

صاحب اثر در ورودی بقعه ی شاه شهیدان در دهکده ی شاه شهیدان دیلمان

۲۵-استاد میرزا ابراهیم خلخالی شاگرد ملا هادی دیلمانی

صاحب اثر ضریح بقعه ی دهکده ی ازبرم

۲۶-مشهدی حاجی بابا پسر کربلائی علی النقی بادکوبی

صاحب اثر منبر مشبک مسجد حاجی صمدخان در رشت

۲۷-استاد میرزا علی و استاد میرعلی پسران استاد غلامرضای خلخالی

صاحب اثر  در ورودی بقعه ی تخم شل لاهیجان

بنایان

۱-    استاد یعقوب بنای رویانی

صاحب دو اثر: پل رودخانه سیم رود نزدیک لاهیجان؛ پل رودخانه پلورود

۲-    استاد حسین بنا لاهیجانی(۸۸۳ ه )

صاحب اثر بنای سرتربت امام

کاشی‌گران

۱-    خلیل بن احمد

صاحب آثار کاشی های بقعه ی ملا عاقل در پرده سر لاهیجان، کاشی های ظریف بقعه ی آقا سید حسن در لنگرود

۲-    استاد محمد تقی کاشی پز قزوینی

صاحب اثر کاشی های مسجد مستوفی در شهر رشت

۳-    مشهدی یوسف کاشی ساز

صاحب اثر سر در ورودی حمام حاجی محمد حج فروش در رشت

۴-    حاجی یعقوب

صاحب اثر کاشی های گنبد سید جلال الدین اشرف در آستانه اشرفیه

۵-    محمد پسر استاد یوسف

صاحب آثار کاشی های بقعه ی سید علی کیا در دهکده ی اژدها بلوچ لشت نشا ، کاشی های سر در حمام پیرسرای شهر رشت، کاشی های قالب بزرگ با نقش های برجسته ی سید اسماعیل و سید عباس در رشت

۶-    احمد پسر استاد یوسف

صاحب آثار کاشی های مسجد چله خانه در شهر رشت، کاشی های مسجد سرخ بنده در رشت

خطاطان

۱-    استاد شرف الدین عثمان بن جمال شیرازی

خطاط سنگ قبر تاج الدین محمود خیوی در لمیر محله آستارا

۲-    حسن بن علی صالحی جیلی

خطاط بر صندوق سید رضی کیا در چهار پادشاهان لاهیجان

۳-    محمود بن قطب الدین

خطاط سنگ قبر سلطان محمد کیا در سر تربت امام

۴-    نظام الدین بن شمس الدین مداحی نوذری

خطاط در قرآن مورخ ۸۸۳ در چهار پادشاهان لاهیجان

۵-    علی بن احمد سیستانی

خطاط بر باقیمانده ی صندوق قدیمی آقا شیخ ابوالوجیه در کهله بر لاهیجان

۶-    شیخ محمد فقیهی قزوینی

خطاط در کتیبه های مسجد گلش رشت

۷-    محمد لاریجانی و عطاء دیلمی

خطاط کتیبه های بقعه ی سیاهکل محله ی سیاهکل

۸-    خواجکی کرمانی

خطاط در کنونی مرقد سید خورکیا در چهار پادشاهان لاهیجان

۹-    محمد جعفر بن محمد لاهیجانی

خطاط صندوق مقبره ی جداگانه ی چهار پادشاهان در لاهیجان

۱۰- محمد بن داود کیا حسینی

خطاط در ورودی بقعه ی و صندوق سید خورکیا در چهار پادشاهان لاهیجان که فعلا در موزه ی ایران باستان است و خطاط صندوق مرقد پیر رضا در لاهیجان و خطاط صندوق آقا میر شمس الدین در لاهیجان.

۱۱-محمد شفیع

خطاط قطعه ای در بقعه ی سید عبدالله در طالم سه شنبه سنگر

۱۲-زین العابدین کاشانی مستوفی دیوان اعلی

خطاط سنگ تاریخ مسجد اکبریه ی لاهیجان

۱۳-بخش علی طالقانی مسگر سوهانی

خطاط در ورودی بقعه ی فوشا

۱۴-حسین رمضانعلی

خطاط در مسجد انزلی محله لنگرود

۱۵-ملک محمد قزوینی

خطاط سنگی که فرمان ناصرالدین شاه بر آن حک شده است، در بقعه خواهر امام رشت

۱۶-محمد حسین طالقانی

خطاط در مسجد آقا سید حسین در لنگرود

۱۷-محمد تقی ایروانی

خطاط کتیبه ی گچ کاری دور گنبد بقعه ی آقا پیر جنگی در بازکیا گوراب لاهیجان

۱۸-حسین بن طاهر رحیم

خطاط در مسجد فتیده که در سابق مسجد آقا بهرام در لنگرود بوده است

۱۹-استاد محمد هاشم بن داود و استاد نجف علی و استاد محمدقلی

خطاط کتیبه های بقعه ی سید قاسم در چولاب

۲۰-محمد میرزا نستعلیق نویس

خطاط کتیبه ی دور گنبد خواهر امام در رشت

۲۱-مهدی قلی کاتب

خطاط بقعه ی سید صفی الدین در میرمحله ی ماسال

۲۲-شیخ محمد رشتی بن سید احمد قزوینی

خطاط کاشی های گنبد سید جلال الدین اشرف در آستانه ی اشرفیه

۲۳-استاد رضا لاهیجانی

خطاط کتیبه ی بقعه ی بابوجان دره

نقاشان

۱-    استاد غلام حسین لاهیجانی

نقاش آستانه نصیر علی کیا در دهکده ی کویه

۲-    استاد آقاجان پسر استاد غلام حسین لاهیجانی

– نقاشی های بقعه ی آقا سید حسین در لیالستان در سال ۱۳۲۴ ه.ق

– نقاشی های بقعه ی بار کو سرای لاهیجان در محرم ۱۳۳۰ ه.ق

– نقاشی های بقعه ی بابوجان دره در سال ۱۳۳۵ ه.ق

– نقاشی های بقعه ی خرشم رانکوه در سال ۱۳۳۵ ه.ق

– نقاشی های بقعه ی آقا سید علی در موتار محله ی نوبیجار در یال ۱۳۵۳ ه.ق

– نقاشی های بقعه ی سید حسین کیا در دهکده کیسم

۳-    استاد رضا کفاش صورتگر

مجالس نقاشی بقعه ی دموچال لاهیجان در سال ۱۳۶۶

۴-    استاد ابوالقاسم کلیشمی

مجالس نقاشی بقعه ی سید حسین در کش کلایه ی رانکوه در سال ۱۳۶۶ ه.ق