دانلود کتاب وسیله العفایف یا طومار عفت

در طول تاریخ مردم ایران تا پایان دوران قاجاریه، حجاب در قالب پوشش چادر و پوشیه برای تمام زنان ایرانی یک امر طبیعی و فراگیر و کسی از این قاعده مستثنی نبود. همچنین زنان در مناطق مختلف پوشش های محلی نیز داشتند که آنها نیز به طور کامل پوشیده بود و حتی موقع کار سنگین کشاورزی و سایر امور، چیزی از بدن آنها معلوم نمیشد. هم کار انجام میشد، هم حضور زنان در عرصه اجتماع وجود داشت و هم پوشش کامل شرعی و عرفی زنان رعایت میشد.

عالم مجاهد آیت‌الله شیخ یوسف نجفی جیلانی، (متولد ۲۵ اردیبهشت ۱۲۵۴- متوفی ۲۰ بهمن ۱۳۲۷ ش) از مجتهدین ساکن رشت، دارای نگاهی نافذ به جامعه بود و در مقابله با خطراتی که جامعه را تهدید می‌کرد، می‌اندیشید و تلاش می‌کرد تا پادزهرهایی را برای مقابله با مفاسدی که در آینده مردم ایران را تهدید می‌کند، بسازد.

کشف حجاب به صورت رسمی در سال ۱۳۱۴ توسط رضاخان اعلام شد، اما این رژیم از آغاز دیکتاتوری رضاخان با کودتای انگلیسی سوم اسفند ۱۲۹۹، تلاش‌های نرمی را برای زمینه‌سازی کشف حجاب انجام داده بود و به طور جدی در سراسر کشور، روزنامه‌ها و مجلات در تمجید از کشف حجاب بانوان و لزوم آن مطالبی را می‌نوشتند تا این را انحطاط فکری را برای مردم ایران به یک امر عادی تبدیل کنند. 

آیت‌الله جیلانی با درک خطری که در ماجرای کشف حجاب، مردم ایران را تهدید می‌کرد کتابی به نام «وسیله العفایف یا طومار عفت» را نوشت و جلد اول آن را در چاپخانه فردوس رشت در روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۰۷ ( مطابق ۲۵ ذی‌العقده ۱۳۴۶ق) منتشر ساخت. جلد اول این کتاب تا کنون سه بار چاپ شده است که دفعه اولش توسط شخص آیت الله جیلانی در مطبعه فردوس رشت صورت گرفت و دو دفعه دیگر آن بعد از رحلت آن عالم مجاهد توسط سایرین صورت گرفت. مشخصات چاپ های این کتاب، به این ترتیب است:

۱- وسیله العفایف یا طومار عفت، شیخ یوسف نجفی جیلانی، مطبعه فردوس، رشت، [چاپ اول]، ۱۳۴۶ق، ۲۹۵ صفحه، جلد گالینگور، قطع وزیری. 

۲- وسیله العفایف یا طومار عفت، شیخ یوسف نجفی جیلانی، به همت: عده‌ای از فضلای گیلانی حوزه علمیه، چاپخانه حکمت، قم، [چاپ دوم]، ۱۳۳۴ش، ۲۶۴ صفحه.

۳- وسیله العفایف یا طومار عفت، شیخ یوسف نجفی جیلانی، با مقدمه: حسن نجفی جیلانی، قیام، قم، [چاپ سوم]، ۱۳۷۲ش، ۲۷۷ صفحه.

این کتاب درباره ضرورت حجاب و عفاف، هفت سال زودتر از اعلام رسمی کشف حجاب، نگاشته شد و رژیم رضاشاه هرگز بر نمی‌تابید که به صورت علمی کسی به مقابله با کشف حجاب رود؛ به همین خاطر رژیم در ماجرای چاپ و توزیع این کتاب غافلگیر شد. آنها تلاش زیادی کردند تا جلوی توزیع آن را بگیرند و نسخه‌های آن کتاب را توقیف کردند ولی کار از کار گذشته بود و آیت‌الله جیلانی آن را با تدابیری خاص، توزیع کرده بود و در اکثر نقاط کشور، آن کتاب دیده شد و مورد استقبال علما و روحانیون قرار گرفت.

انتشار این کتاب را می‌توان مهمترین تقابل فکری روحانیت شیعه با ماجرای کشف حجاب در دوره رضاخان دانست. این کتاب در دفاع از حجاب بانوان نوشته شده است و از آیات و روایات و اشعار مختلفی در این راه استفاده کرده است و اما آنچه به این کار ارزش بیشتری داده و آن را به یک کتاب منحصر به فرد در آن عصر تبدیل کرد، این بود که نویسنده به صورت مستند با استفاده از گفته‌های بزرگان و فلاسفه غربی، مضرات بی‌حجابی و بی‌عفتی را برشمرده است. «کتاب طومار عفت به ویژه از این جهت که مى‌کوشد تا مطالب خود را با نوشته‌هاى ‌مؤلفان غربى مستند کند، نشان از رویکرد جدیدى دارد که مؤلفان مدافع اسلام از این دوره‌ به بعد، آن را مورد توجه قرار داده‌اند. طبعا نسل جدیدى که در دوره پس از مشروطه‌ پرورش یافته و نگاهش به غرب و داده‌هاى اطلاعاتى آن، مثبت است، زمینه این قبیل‌ استدلال‌ها را فراهم آورده است.»

ارزش علمی این کتاب زمانی آشکار می‌شود که بدانیم تا به امروز که قریب یک قرن از تالیف آن گذشته است، هنوز یکی از مهمترین و معروف‌ترین کتابهایی است که درباره زن و حجاب نوشته شده است و «این اثر یکى از منابع بیشتر کسانى بوده است که پس از وى، درباره حجاب، کتاب یا مقاله نگاشته‌اند.» کتابشناسی‌های مختلفی در موضوع زن و حجاب وجود دارد که همگی از کتاب طومار عفت و نویسنده آن، به بزرگی یاد کرده‌اند.

وسعت موضوعات و شبهات پرداخته شده در کتاب طومار عفت باعث می‌شود که اهمیت این کتاب افزوده شود. موضوعاتی که در این کتاب مطرح شده است عبارتند از: ‌تاریخ حجاب در اقوام و ادیان مختلف، بررسی مقام و منزلت زن در ادوار گذشته و در کشورهای گوناگون، هویت و صفات زنان، حقوق آنان و مقایسه آن با حقوق مردان، ارث و فلسفه تعیین نصف ارث برای زن در اسلام، شهادت زنان، تعدد زوجات، مباحث اجتماعى و طبیعی حجاب، فواید حجاب، آیات و احادیث مربوط به حجاب.

آیت‌الله جیلانی در این کتاب می‌کوشد که اثبات کند در جهان، قوانین و معیارهایی درباره بانوان و حفظ کرامت و شخصیت آنان وجود داشته که اسلام با وضع قوانین کامل‌تری سعی بر بهبود اوضاع زنان نموده است و حجاب نه تنها مانع پیشرفت زنان نیست بلکه خود عامل عزت و ترقی آنان خواهد بود و می‌گوید: «آنانی که امروزه به اسم زنان، چیزهایی را که منافی وظیفه ایشان است درخواست می‌کنند، نه فقط در إفساد خصایص زنان می‌کوشند، بلکه ایشان را از حظوظ اسلامیت، بی‌بهره می‌نمایند.»

این کتاب از حیث ادبی نیز ارزش بسیاری دارد چرا که نویسنده، اشعار گوناگونی را که در آن روز توسط شاعران مختلف در دفاع از حجاب سروده شده بود را گرد آورده و در جای جای کتاب از آنها استفاده کرده است. این باعث شده تا این کتاب به منبع مهمی برای ادبیات حجاب نیز تبدیل شود و از جمله شاعرانی که در این کتاب از اشعارشان استفاده شده است می‌توان به این افراد اشاره کرد: محمد خوروش سمنانی (در ص۴۷)، سید اشرف‌الدین نسیم شمال (در ص۱۳۸ و ۱۵۶)، دکتر محمود افشار مدیر مجله آینده (ص۱۴۱)، کاظم لاکانی(ص۱۴۳)، کاظم غواص زنجانی (ص۲۰۰)، محمد عاصی رشتی (ص۲۱۰)، احمد رشتی (ص۲۱۱)، اسماعیل دهقان (ص۱۴۲و۲۱۸)، سیدمحمد نطنزی طباطبایی (ص۲۰۸ـ۲۱۰) و نیز از اشعار خودش هم استفاده کرده است (ص۲۵۱) و نیز اشعار شاعران مخالف حجاب مانند ایرج میرزا  (ص۲۰۸) را نیز ذکر کرده و به جوابگویی ادبی به آنها پرداخته است.

آیت الله جیلانی به خاطر تالیف کتاب طومار عفت، مرارت‌ها و فشارهای زیادی را از سوی رژیم رضاخان متحمل شد که دستگیری، زندان، شکنجه و تبعید از جمله هزینه‌های آن بود. فضل‌الله زاهدی، آیت‌الله جیلانی را دستگیر کرده و مدتی در زندان «ارکان حرب گیلان» در بازداشت نگه داشت و او را مورد شکنجه قرار داد و بعد از مدتی او را به فومن تبعید کرد و تا سال‌ها در فومن در شرایط بدی نگه داشته می‌شد و اجازه فعالیت چندانی نداشت. آیت‌الله جیلانی در وصیتنامه‌اش به دستگیری‌اش بعد از تالیف کتاب طومار عفت اشاره کرده که به حبس و زجر و در نهایت به تبعید او از رشت انجامید: «توقیفم در حبس تاریکِ ارکانِ حربِ گیلان و زجرم در زندان در اثر نشر مقاله طومار عفت، و ترویج دیانت و مبارزه با بی‌حجابی و سایر منویات دولت پوشالیِ مزدور بیگانه، … و همچنین در ایام تبعیدم از رشت…»

حجت الاسلام حسن شمس گیلانی ـ داماد آیت‌الله جیلانی ـ در زمان حیات آیت‌الله جیلانی، درباره مرارت‌هایی که برای تالیف کتاب طومار عفت متحمل شد، چنین ‌نوشت:

«مولانا در غائله رفع حجاب، کتابی نوشت موسوم به طومار عفت یا وسیله العفایف و مورد پسند علماء و فضلا گردید، بعد از طبع این کتاب و نشر آن، بزرگوار مورد حمله شهوت‌رانان و دولتیان گردید و مدتی در حبس شاه سابق بود. به جهت این کتاب که در اثبات حجاب نوشته، تعب بسیار کشید.» 

آغاز این تبعید در سال ۱۳۰۷ بود و درباره مدت تبعید آیت الله جیلانی در فومن اطلاعی در دست نیست. حجت الاسلام شجونی حضور آیت الله جیلانی در فومن را «در زمان بی‌حجابی (کشف حجاب) که من کودک بودم… » به خاطر دارد. با توجه به اینکه آغاز کشف حجاب در سال ۱۳۱۴ اتفاق افتاد، می‌توان گفت که آیت‌الله جیلانی حداقل تا سال ۱۳۱۴ به مدت ۷ سال در تبعید بوده است.

در پشت جلد اول کتاب طومار عفت این عبارت درج شده بود: «در صورت مساعدت علاقمندان به معارف، تصمیم داریم جلد دوم را هم تقدیم نماییم.» اما رژیم رضاخان به هیچ وجه اجازه نداد که جلد دوم آن منتشر گردد و این تاسف در این صد سال برای بسیاری از محققین وجود دارد که جلد دوم آن تا کنون منتشر نشده است.

آیت‌الله جیلانی کتاب را در روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۰۷ شمسی – ۲۵ ذی‌العقده ۱۳۴۶قمری منتشر ساخت. سایت رنگ ایمان، به روز ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی، همزمان با نود و پنجمین سالروز انتشار کتاب پُراَرج «وسیله العفایف یا طومار عفت» فایل پی دی اف چاپ اول جهت استفاده عموم مردم علاقمند به دین و روحانیت بارگزاری و منتشر می کند. 

لینک دانلود با حجم ۲۳ مگابایت

***

مشاهده متن کامل مقاله «طومار عفت: آیت الله شیخ یوسف نجفی جیلانی و مقابله با کشف حجاب رضاخان» را میتوانید در سایت مشاهده و مطالعه کنید: https://www.rangeiman.ir/?p=11844