آیت الله سیدمهدی رودباری، عالمی که عَلَم دین در رشت بود
میثم عبداللهی پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی گفت: در دوران دیکتاتوری رضاخانی، علما از جامعه حذف می‌شدند و حتی لباس روحانیت توسط رژیم تحمل نمی‌شد و مدارس علمیه هم به تعطیلی کشیده شد، “سیدمهدی رودباری” از معدود علمایی بود که توانست همچنان معمم بماند؛ موضوع دیگر، حضور، فعالیت و اقامه نماز جماعت توسط سید مهدی رودباری در مسجد کاسه فروشان رشت بود.
میثم عبداللهی، پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی با بیان اینکه در دوران رضاخانی علمایی مثل سید مهدی رودباری مانند علم‌های دین در شهر رشت بودند، گفت: درحالی‌که در فضای سیاسی آن دوران، علما از جامعه حذف می‌شدند و حتی لباس روحانیت توسط رژیم تحمل نمی‌شد و مدارس علمیه هم به تعطیلی کشیده شد، “سیدمهدی رودباری” از معدود علمایی بود که توانست همچنان معمم بماند؛ موضوع دیگر، حضور، فعالیت و اقامه نماز جماعت توسط سید مهدی رودباری در مسجد کاسه فروشان رشت بود.
به گزارش ۸دی، آیت‌الله سیدمهدی رودباری در تاریخ ۹ آذر ۱۳۲۷ شمسی مطابق با ۲۸ صفر ۱۳۶۸ قمری دار فانی را وداع کرد. بنا به تقاضای هیئت‌امنای مسجد و مردم رشت، پیکر این عالم در جنب مسجد کاسه فروشان در محوطه ایوان به خاک سپرده شد. البته اکنون که مسجد کاسه فروشان گسترش‌یافته، مزار این عالم داخل مسجد قرارگرفته است. در سال ۱۳۶۱شمسی، پیکر آیت‌الله ضیابری، در کنار قبر وی مدفون شد. بااینکه بیش از ۶۰ سال از رحلت ایشان می‌گذرد همه‌ساله در سالگرد ایشان در ۲۸ صفر مراسمی در مسجد کاسه فروشان رشت با حضور علما و بزرگان برگزار می‌گردد. گفتنی است که این عالم بزرگ، از خاندان علمی موسوی رودباری است و پسرعموی پدر آیت‌الله سیدمجتبی رودباری، مجتهد محبوب مردم رشت، است که اکنون در قید حیات هستند و در مسجد صفی رشت اقامه جماعت می‌کنند.
میثم عبداللهی در همین رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ۸دی درباره شخصیت آیت‌الله سید مهدی رودباری با اشاره به وضعیت خفقان در دوران دیکتاتوری رضاخان اظهار داشت: خفقان در دوران زندگی آیت‌الله سید مهدی رودباری به حدی بود که مساجد پس از آتش گرفتن و سوختن، اجازه بازسازی و احیای آن را به مردم و علما نمی‌دادند.
وی افزود: در رشت، مسجد جامع رشت درحالی‌که زمین وقفی محسوب می‌شد به بانک ملی فروخته‌شده بود که توسط مرحوم سید مهدی رودباری، این مسجد بعد از شهریور ۱۳۲۰ و فرار رضاخان، بار دیگر احیا شد.
این پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی گفت: وقتی رژیم پهلوی در دوران رضاخانی مسجد چند صدساله جامع رشت و مدرسه جامع را به تعطیلی می‌کشد مشخص است که با سایر مساجد و بقاع متبرکه و مدارس علمیه که نمادهای دین به شمار می‌رفتند، دیگر چه‌کارهایی کرده است.
وی بابیان اینکه در طول دوران قاجار و قبل از آن، مهم‌ترین و مشهورترین و مرکزی‌ترین مسجد رشت به شمار می‌رفت و قرن‌ها در آن نماز جمعه اقامه می‌شد و تمام تجمعات مردم رشت در همین مسجد جامع برگزار می‌شد اظهار کرد: حتی تجمعات دولتی هم در همین مسجد برگزار می‌شد و مسجدی که قطعاً از دوران صفویه محل اجتماع مردم رشت بوده است، در دوره رضاخان به بانک ملی فروخته می‌شود و ویران می‌شود.
عبداللهی ادامه داد: بعد از دوره رضاخانی و پایان دوران خفقان و از سال ۱۳۲۰، مرحوم سید مهدی رودباری به همراه برخی از علمای دیگر ازجمله آیت‌الله سید محمود ضیابری تلاش کردند مسجد جامع رشت و سایر مساجد و مدارس و بقاع متبرکه را که در دوران دیکتاتوری سیاه، آسیب‌دیده بودند، بار دیگر احیا کنند و حتی گفته می‌شود که تا سال ۱۳۲۷، مرحوم سید مهدی رودباری، تمرکز کاری خود را روی این مسجد و سایر مکان‌های مشابه قرار داده بود و برای این کار با کمک بازاریان خیر رشتی، این زمین را پس گرفتند مدرسه جامع را مجدد ساختند. سپس وقف نامه‌ای برای مسجد نوشته و نیز موقوفاتی در بازار رشت تهیه کردند تا هزینه‌های جاری مسجد این راه تأمین شود. مسجد حاج مجتهد رشت هم توسط ایشان بازسازی و احیا شد.
بقعه ای با ۱۲۰۰ سال قدمت در مرکز شهر رشت/ استاد ابوجعفر؛ از عوامل اسلام آوردن بخشی از مردم گیلان
وی افزود: در دوره رضاخان، بسیاری از مدارس علمیه رشت هم سرنوشت مسجد جامع را پیداکرده بودند و متروک‌شده یا سوخته شده بودند و مسئولان اجازه نمی‌دادند دوباره ساخته شوند، بعد از رفتن رضاخان، علما تلاش کردند این مدارس علمیه و مساجد را احیا کنند اما این تلاش‌ها برای برخی مکان‌ها و بقاع متبرکه موفقیت‌آمیز نبود. از جمله بقعه استاد ابوجعفر رشت، گنبد و بارگاه مفصلی داشت و بنا به نوشته رابینوی انگلیسی، این بقعه مهم‌ترین بقاع متبرکه شهر رشت در دوران قاجاریه بوده است و محل بست‌نشینی مردم و شاکیان بود.
عبداللهی ادامه داد: این بقعه متبرکه که قدمت هزار و دویست‌ساله داشت و سابقه آن به قرن سوم هجری می‌رسد، از عوامل اسلام آوردن بخشی از مردم گیلان بود. این بقعه در محل میدان شهرداری و ساختمان شهرداری و هتل ایران و کتابخانه ملی و بخش اعظمی از خیابان علم الهدی امروزی قرار داشت که در سال ۱۳۰۴ به دست عوامل رضاشاه در گیلان خراب شد و مردم گیلان مخالفت کردند و چند نفر شهید شدند ولی این بقعه تخریب شد و بناهای فعلی در روی آن بقعه ساخته شد. امروز فقط یک سنگ‌قبری از استاد ابوجعفر در حیاط پشتی ساختمان شهرداری باقی‌مانده است. تلاش‌های علمای رشت بعد از شهریور ۱۳۲۰ هم برای بازسازی و احیای این بقعه نتیجه نداد و مشخص بود دست‌های قدرتمندی، حتی بعد از فرار دیکتاتور، با این مسئله مخالف بودند و اجازه ندادند احیا شود.
سید مهدی رودباری از علم‌های دین در شهر رشت بود
وی گفت: در دوران رضاخانی علمایی مثل سید مهدی رودباری مانند علم‌های دین در شهر رشت بودند. درحالی‌که در فضای سیاسی آن دوران، علما از جامعه حذف می‌شدند و حتی لباس روحانیت توسط رژیم تحمل نمی‌شد و مدارس علمیه هم به تعطیل کشیده شد و تمام تلاش بر این بود که هیچ آثاری از دین در ایران و گیلان باقی نماند، سیدمهدی رودباری از معدود علمایی بود که توانسته بودند همچنان معمم بماند. موضوع دیگر حضور، فعالیت و اقامه نماز جماعت توسط سید مهدی رودباری در مسجد کاسه فروشان رشت بود. مسجد کاسه فروشان، در اوایل قاجار توسط مرحوم آیت‌الله سید حبیب‌الله مجتهد تولمی ساخته‌شده بود و هیچ‌وقت مسجد جامع شهر رشت نبوده است نماز جمعه در مسجد جامع، در راسته زرگران بازار، خوانده می‌شد. در دوران رضاخان که مسجد جامع رشت سوخت و اجازه ندادند و نماز جمعه هم در رشت برای مدتی تعطیل شد. مرحوم سید مهدی رودباری، هوشمندانه خلأ نبود مسجد جامع را با جامعیت دادن به مسجد کاسه فروشان، که مناسبت‌ترین گزینه برای این امر بود، پر کرد و به این ترتیب با دیکتاتوری پهلوی هم مبارزه منفی کرد و اجازه نداد که به دین مردم آسیبی وارد شود و این مردم رشت را از آن مصیبت نجات داد.
این پژوهشگر تاریخ گفت: حضور این مجتهد برجسته در مسجد جامع کاسه فروشان باعث شد به صورت علنی و رسمی مسجد کاسه فروشان به مسجد جامع رشت تبدیل گردد.
وی ادامه داد: در پشت مسجد کاسه فروشان یک مدرسه علمیه کوچک به نام مدرسه حاج علی‌اکبر وجود داشت که به تعطیلی کشیده بود و مرحوم سید مهدی رودباری این مدرسه علمیه را هم احیا و آن را توسعه داد و حجرات زیای به آن افزود و موقوفاتی برای آن تعیین کرد و خود، مدیر این مدرسه شد و این مدرسه را به مرکز اصلی حوزه علمیه رشت تبدیل کرد که شاگردان و اساتید بسیاری در آن مشغول به تحصیل و تدریس بودند و در آن زمان، رونق فراوانی یافته بود.
عبداللهی ادامه داد: این مدرسه بعد از وفات مرحوم رودباری به نام «مدرسه مهدویه» نامیده شد. همین مدرسه تا سال‌ها به‌عنوان مدرسه مرکزی رشت شناخته می‌شد و در مدارس علمیه جامعیت و مرکزیت است. به همین دلیل اکثر علما و روحانیون بزرگ بعدهای رشت، شاگردان این مدرسه بودند، ازجمله آیت‌الله سید مجتبی رودباری، آیت‌الله عبدالله خائفی، و آیت‌الله احسانبخش، حجج اسلام سید موسی حجتی شفتی، سید محمد حجتی شفتی، طاهر شرفی، سید کاظم میرعبدالعظیمی، اسحاقی، شیخ محمود قاهری، سیدداود مصطفوی، شیخ مختار ظهیری و… .
وز تأکید کرد: این مدرسه گل مدارس رشت بود و همه بچه‌های بااستعداد قوی که تازه وارد حوزه علمیه شده بودند به همین مدرسه آمدند و هنوز هم از این مدرسه و مدیر آن، ذکر خیر و خوبی دارند.
از راست، مزار آیت الله سیدمهدی رودباری و مزار آیت الله سیدمحمود ضیابری- داخل مسجد کاسه فروشان رشت
این پژوهشگر تاریخ گیلان اظهار کرد: آیت‌الله ضیابری از سال ۳۶ تا حدود سال ۵۷ در مسجد کاسه فروشان نماز جمعه می‌خواندند. قبل از ایشان، مرحوم آیت‌الله شیخ اسدالله اخوان از حدود سال ۱۳۲۰ تا سال ۱۳۳۶ که وفات کردند در مسجد بادی الله رشت نماز جمعه می‌خواندند و بعد از فوت ایشان، مرحوم آیت‌الله ضیابری از مسجد کاسه فروشان نمازجمعه رشت را ادامه دادند و در اواخر عمر ایشان حدود ۵۶، بیمار شده بود و دیگر توان جسمی برای این کار را نداشتند. از سال ۵۸هم امام خمینی(ره) ائمه جمعه را منصوب کردند که امامت جمعه سنتی از شکل سابق آن متفاوت شد ولی تقریباً تا زمان ساختن مصلی امام خمینی رشت، مسجد جامع کاسه فروشان محل اقامه نماز جمعه بود.
این پژوهشگر تاریخ گیلان درباره منابع تاریخی مرتبط با زندگی مرحوم رودباری گفت: از خاطرات مرحوم سید مهدی رودباری در کتاب خاطرات صادق از مرحوم آیت‌الله احسانبخش و همچنین در کتاب دانشمندان و دولتمردان گیل و دیلم مرحوم احسانبخش خاطرات خوبی ذکرشده است. مرحوم احسانبخش گفته که برای قدرشناسی از خدمات ارزشمند، استادم، مرحوم آیت‌الله سیدمهدی رودباری، نام خیابانی در رشت را به نام این عالم نامیدم، و آن خیابان هنوز به همین نام، شناخته می‌شود.
