جهت دانلود فایل مقاله اینجا کلیک کنید + فصلنامه فرهنگ گیلان، شماره ۴۲، ص۱۰-۱۸

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای مدّ ظله العالی، در سخنرانی‌ها و دیدا‌رهای متعددی به نقش، جایگاه والا و الگو بودن شخصیت شهید میرزاکوچک جنگلی اشاره داشته‌اند و پرداختن به ابعاد مختلف مجاهدت چنین شخصیت‌هایی را، تقویت هویت دینی و ملی دانسته‌اند. اشارات ایشان در موارد مختلف، همراه با تحلیل‌های دقیق و راهگشا در شناخت شخصیت و مرام سردار شهید جنگل است که به جهت ظرافت و اهمیت این نگاه، در ویژه‌نامه درج می‌گردد.

میرزاکوچک شجاعِ جنگلی، یک نمونه و یک مَسطوره است. وقتی مرحوم میرزاکوچک جنگلی در این منطقه دلش با احساسات شجاعانه اسلامی بیدار شد، آن روز نغمه اتّحاد اسلام در سرتاسر گیلان و در بین خواص این مرز و بوم پیچیده بود.^[۱]

من همان روزها[ی اول انقلاب] وارد رشت شدم، برای این که در محافل دانشگاهی و میان جوانان سخنرانی کنم. فراموش نمی‌کنم، در میدان بزرگ شهر آن قدر پلاکارد و اعلامیه‌های بزرگ و پرده‌های عظیم از طرف گروهک‌ها زده شده بود که انسان متحیر می ماند! با مرحوم شهید دکتر عضدی به قبرستان شهر رفتیم تا بر مزار میرزاکوچک فاتحه‌ای بخوانیم. آنجا هم عناصر گروهک‌ها خودشان را رساندند برای این که ما را تهدید کنند؛ برای اینکه میرزاکوچک خان را تحقیر کنند؛ برای اینکه حرکت عظیم اسلامی مردم ایران را یک حرکت مادّی و جدای از انگیزه های معنوی بنمایانند، که البته موفّق نشدند. در آن شرایط، انسان گمان نمی‌کرد که پنجه متجاوز آن بیگانه پرست‌ها از این شهر و از این استان کنده شود. اما دین و ایمان و عشق و معنویت و جوهر ذاتی مردم این منطقه، دست‌ها و انگشتان بیگانه را قطع کرد و اسلام و انگیزه‌های ایمانی و خواست برخاسته از دل و جان مردم مؤمن این استان را بر هوس‌های فاسد و مفسد بیگانگان غلبه داد.^[۲]

این روز‌ها مصادف با شهادت میرزاکوچک جنگلی هم هست که او هم همین خصوصیّات [آگاهی،احساس مسئولیت و شجاعت] را داشت، منتها در نوع دیگری و جای دیگری عمل می‌کرد. شأن آن سردارِ بزرگِ اسلامیِ ایران هم یک شأن بسیار والایی است. ‌البتّه میرزاکوچک هم یک روحانی و طلبه بود و عالم بود. و من شنیدم از بعضی از کسانی که آشنایی داشتند، که مرحوم میرزاکوچک تحصیلات عالیه فقه و اصولی هم داشته و نجف هم بوده. البتّه در شرح حالش که نوشته‌اند، این را مشاهده نکردم. و این مرد هم آمد لباس نظامی به تن کرد و با همان آگاهی و همان احساس مسئولیّت و همان شجاعت، قبل از مرحوم مدرّس در یک برهه‌ی بحرانیِ دیگری از زمان، ایشان یک حرکت عظیمی را به راه انداخت و بعد هم به شهادت رسید.^[۳]

میرزاکوچک، مرد تنهایی بود که به دو قدرت بزرگ آن روز دنیا ـ یعنی روس‌ها و انگلیسی‌ها ـ یک «نه»ی بزرگ گفت. نه با روس‌ها ساخت، نه با انگلیسی‌ها. اما در کنار او کسانی بودند که می‌خواستند با دستگاه حکومت آن روز ـ بعد هم با رضاخان که تازه می‌خواست سر کار بیاید ـ مبارزه کنند، اما به روس‌ها پناه می‌بردند؛ به باکو رفتند و بند و بست‌هایشان را کردند و به ایران برگشتند و سرسپرده آنها شدند. اما میرزاکوچک خان قبول نکرد و حاضر نشد سازش کند. او، هم با انگلیسی‌ها جنگید، هم با قزّاق‌های روس جنگید، هم با لشکر رضاخانی ـ و قبل از رضاخان، آن کسانی که بودند ـ مبارزه کرد؛ با احسان‌اله خان و دیگران هم کنار نیامد.^[۴]

وقتی جوان گیلانی سر قبر میرزاکوچک خان می‌رود و می‌بیند این مرد تنها، این مرد با ایمان و با صفا، اگرچه در وسط جنگل‌های گیلان در مظلومیت مُرد، اما شخصیت خودش را در تاریخ ایران تثبیت کرد؛ مُرد، اما یک مشعل شد.^[۵]

ما در دوران مبارزه خودمان، هر وقت نام میرزاکوچک خان را به یاد می‌آوردیم و شرح حال او را می‌خواندیم، نیرو می‌گرفتیم. او از همت و اراده و شخصیت و هویت خود خرج کرد؛ برای اینکه به یک نسل هویت و شخصیت و نیرو و اراده ببخشد. این بسیار ارزش دارد. امثال او تعدادی بودند که در غربت مبارزه کردند، در غربت هم مُردند؛ اما می‌بینید که امروز غریب نیستند. جریان تاریخ، جریان عجیبی است. نگذاشت و نخواهد گذاشت شیخ فضل‌اله‌ها و میرزاکوچک خان‌ها و خیابانی‌ها و امثال اینها، همچنان که غریب مُردند، غریب بمانند. دشمنان می‌خواهند این مفاخر را از دست جوان ایرانی بگیرند.^[۶]

مدت‌ها به این فکر می‌کردم که چرا این همه جوک‌های مستهجن درباره ترک‌ها، رشتی‌ها و خراسانی‌ها ساخته اند و منشأ اینها کجاست. وقتی به تاریخ مراجعه کردم، دیدم آذربایجان به رهبری شیخ محمد خیابانی، خراسان به رهبری کلنل تقی خان پسیان و رشت و گیلان به رهبری میرزاکوچک خان، علیه استبداد و استعمار، جانانه جنگیده و پوزه آنها را به خاک مالیده‌اند و آنها که در عرصه‌های سیاسی راه به جایی نبرده‌اند، در عرصه‌های فرهنگی و توسط ایادی داخلی خود، به تخریب مردمان شریف این نواحی پرداخته‌اند تا مردم را نسبت به آنان بدبین کنند. و متأسفانه هنوز هم از این حربه ناجوانمردانه، بهره می‌برند.^[۷]

نماد شجاعت و مجاهدت مردم گیلان، به حق، شهید بزرگوار، میرزاکوچک جنگلى است که براى اسلام، براى قرآن، براى اقامه‌ى دین و در مقابله‌ى با بیگانگان و متجاوزان، در دوران غربت قیام کرد و یاد او هرگز نباید فراموش شود.^[۸]

میرزاکوچک یک روحانی است، یک طلبه است، البته من شنیده بودم و برای ما سال‌ها پیش نقل شد که ایشان مرحوم میرزای شیرازی را درک کرده، لیکن خیلی باورکردنی نیست، این را هم مرحوم پدرم نقل می‌کرد از مرحوم آقا سید علی‌اکبر مرعشی که شوهر خواهر پدر ما بود، یعنی باجناق مرحوم شیخ محمد خیابانی بود که او از بزرگان و علمایی بود که منزوی بود در تهران. او گفته بود که میرزاکوچک درس میرزا را درک کرده. به نظرم نمی‌آید این خیلی قابل تأیید باشد؛ زیرا میرزاکوچک سنش در وقتی که میرزای شیرازی از دنیا رفته ۱۴ یا ۱۵ سال بیشتر نبود و بعید به نظر می‌رسد ایشان توانسته باشند مرحوم میرزای شیرازی را درک کنند، لیکن در اینکه طلبه بود شکی نیست.

در حوزه رشت هم بزرگوارانی در آن وقت بودند که می‌توانست از آنها استفاده کند، در این هیچ تردیدی نیست؛ بنابراین منشأ حرکت میرزا کوچک خان یک منشأ صد درصد دینی اعتقادی است، رفتار او هم یک رفتار دینی و اعتقادی است؛ یعنی انسان مشاهده می‌کند با اینکه در درون تشکیلات خودشان مخالفینی داشت و بعضی از اقشار گوناگون ممتاز هم با او مخالفت می‌کردند، مرحوم میرزاکوچک در برخورد با اینها کاملاً حدود شرعی را رعایت می‌کرده. کسانی بودند مثلاً مخالفت اعتقادی با ایشان داشتند [از] همراهان ایشان. آن افراطی‌ها می‌گفتند: آقا، اینها را بزنید سرکوب کنید، اما میرزاکوچک نمی‌گذاشته، جلوی اینها را می‌گرفته و مانع می‌شده از اینکه این کار را بکند. یعنی رفتار هم یک رفتار دینی است و حرکت، حرکت صد درصد اسلامی و ایرانی است.^[۹]

اگر بخواهیم به تاریخ برگردیم، همه جا پای بینش دینی و سررشته‌داران امور دینی مردم را می‌بینیم. قیام میرزای شیرازی، مسئله مشروطیت، قیام مدرس، قیام میرزاکوچک خان و مسائل گوناگون دیگر، چه قبل از دوران پهلوی، چه در دوران پهلوی؛ همه جا، پای انگیزه دین و به طور مشخص‌تر، پای علمای اسلامی در میان و مشهود است.^[۱۰]

البته کتاب درباره میرزاکوچک زیاد نوشته شده؛ خوشبختانه اخلاص این مرد موجب شده که برخلاف دیگر کسانی که در این صراط‌های مبارزات وارده شده‌اند اسمش سر زبان‌ها باشد. همه بشناسند او را در حالی که خیلی از اینها، کسانی را که من اشاره کردم مردم نمی‌شناسند و اصلا بعضی‌ها اسمشان را نشنیده‌اند، لیکن ایشان در بین مردم شناخته شده است. کتاب درباره او نوشته شده. سعی بشود یک کار جامع و دارای نکته‌های اساسی زندگی او به وجود بیاید. انشا‌ءالله چهره او بیشتر در بین مردم ما، جوان‌های ما، شناخته شود. ایشان یک واحد مینیاتوری از نظام اسلامی، جمهوری اسلامی را در رشت و همان محدوده خاص خودش، گیلان، به وجود آورده.^[۱۱]

قضیه مرحوم میرزا کوچک جنگلی یک قضیه ویژه است؛ اگر چه در آن دوره خاص، یعنی در دوره فاصله بین مشروطیت و سر کار آمدن رضا خان، حوادث مختلفی در کشور به وجود آمده است و همزمان با نهضت جنگل، چند کار بزرگ دیگر در گوشه و کنار کشور مانند جریان شیخ محمد خیابانی در تبریز، یا کلنل محمد تقی‌خان پسیان در مشهد هم اتفاق افتاده؛ اینها تقریباً همه همزمان هستند؛ لیکن قضیه جنگل یک قضیه ویژه‌ای است، ما قضایای تبریز و حضور مرحوم شیخ محمد خیابانی را خوب می‌دانیم.

هم در تاریخ نوشته شده و هم قضایای خصوصی و اطلاعات زیادی داریم؛ آن سبقه مردمی و نجابتی که در کار مرحوم میرزا کوچک خان جنگلی بود در هیچ‌کدام از دو سه کار دیگر که همزمان در آن دوره اتفاق افتاده در سراسر ایران نظیر ندارد.^[۱۲]

آن زمان می‌دانید که غوغای نهضت مارکسیستی و تشکیل شوروی و هیاهویی که در دنیا در بین ملت‌ها راه افتاده بود و جاذبه‌ای که برای برخی ملت‌ها به وجود آورده بود، طبعاً یک عده‌ای را مجذوب خودش کرده بود و اطرافیان به ایشان خیانت کردند از این طریق. لیکن این مرد به خاطر پایبندی‌اش به اسلام، جذب تفکر مارکسیستی نشد و به طور صریح و قاطع آن نظریه را رد کرد، با آنکه جزو نزدیک‌ترین‌هایی که با او از اول همراه بودند گرایش پیدا کردند. البته آنها هم ناکام از دنیا رفتند و هیچ کدام آنها خیری از این زندگی ندیدند و از آن جریان بلشویکی هیچ خیر و تجاوز جوانمردانه‌ای مشاهده نکردند، لیکن ایشان مخالفت کرد. این [یک] جهت بود و هم با اجنبی مخالف بود؛ یعنی چون اینها سیاستی بود که از طرف اجانب بود با اینکه اینها مقابله‌شان با دستگاه‌های حاکم مثل انگلیس و قزاق و اینها بود، اما در عین حال به آن طرف هم جذب نشد. استقلال را حفظ کرد؛ یک نمونه خیلی برجسته‌ای است از میرزاکوچک خان؛ خداوند انشاءالله درجاتش را عالی کند.^[۱۳]

در یکصد و پنجاه سال اخیر، در رأس همه حرکت‌ها و نهضت‌های مردمی اسلامی علیه استبداد، استعمار و استکبار، چهره یک روحانی مجاهد می‌درخشد. حرکت اسلامی نهضت جنگل به رهبری شهید میرزاکوچک جنگلی، یکی از این افتخارات است که در طول یک قرن اخیر، همواره مورد توجه قرار داشته است.

به مناسبت بزرگداشت این روحانی مجاهد و درایام یاد شهادت او در صبح روز پنجشنبه ۲۵ آذر ۱۴۰۰، نشست یک روزه «بازخوانی استکبار ستیزی روحانیت و مقاومت اسلامی در نهضت میرزاکوچک جنگلی» در شهر مقدس قم، جمکران، سالن همایش مجتمع دارالولایه برگزار گردید. این همایش که به همت ریاست سازمان تبلیغات اسلامی گیلان، و با کمک برخی دیگر از بزرگان و علمای استان و با حضور طلاب و فضلای گیلانی حوزه علمیه قم برگزار شد، بر ابعاد بین المللی اثرگذاری میرزاکوچک و تبیین مقاومت اسلامی و نقش او در ایجاد جبهه مقاومت تاکید داشت. آیت الله رمضانی گیلانی دبیر کل مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام و عضو مجلس خبرگان رهبری، و همچنین معاون سازمان تبلیغات اسلامی کشور و چند تن از نمایندگان جنبش‌های مقاومت اسلامی در عرصه بین‌الملل خصوصاً یمن، لبنان، عراق، الجزایر، بحرین و نیجریه نیز سخنرانی کردند. همچنین پیام‌هایی از حضرات آیات حاج شیخ حسین نوری همدانی، حاج شیخ عبدالله خائفی گیلانی و حاج شیخ عباس محفوظی دامت برکاتهم قرائت شد که به دلیل اهمّیت این پیام‌ها و ثبت آنها، در این ویژه نامه بازنشر می‌شوند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ الصَّلَاهُ وَ السَّلَامُ عَلَی سَیِّدِنا وَ نَبِیِّنَا أَبِی ‌الْقَاسِمِ المصطفی مُحَمَّد وَ عَلَی أهلِ بَیتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ سیَّما بَقیَّهَ اللَّهِ فِی الأرَضینَ.»
با سلام و تحیت به آن مجمع محترم که به عنوان بزرگداشت مجاهد نستوه مرحوم میرزاکوچک جنگلی در حال برگزاری است. یکی از وظائف مهم حوزه‌های علمیه شناختن مفاخر روحانیت، که برای برقراری حکومت اسلامی در طول تاریخ مجاهدت نموده‌اند و در این مسیر زحمات فراوانی را متحمل گشته‌اند. علماء همیشه در عرصه حاکمیت دین، با ابزارهای مختلفی به میدان آمده‌اند و در این راه از جان خود گذشتند؛ گاهی با قلم، در مواردی با بیان، زمانی هم قیام مسلحانه را تشخیص داده‌اند و مصداق بیان امام صادق علیه السلام: «عُلَمَاءُ شِیعَتِنَا مُرَابِطُونَ بِالثَّغْرِ الَّذِی یَلِی إِبْلِیسَ وَ عَفَارِیتَهُ یَمْنَعُونَهُمْ عَنِ الْخُرُوجِ عَلَى ضُعَفَاءِ شِیعَتِنَا وَ عَنْ أَنْ یَتَسَلَّطَ عَلَیْهِمْ إِبْلِیسُ وَ شِیعَتُهُ النَّوَاصِبُ أَلَا فَمَنِ انْتَصَبَ لِذَلِکَ مِنْ شِیعَتِنَا کَانَ أَفْضَلَ مِمَّنْ جَاهَدَ الرُّومَ وَ الْخَزَرَ أَلْفَ أَلْفِ مَرَّهٍ لِأَنَّهُ یَدْفَعُ عَنْ أَدْیَانِ مُحِبِّینَا وَ ذَلِکَ یَدْفَعُ عَنْ أَبْدَانِهِمْ‏»[۱۴] بودند.

این علماء بزرگ ما بودند که بعد از پیامبر خاتم حضرت رسول اکرم محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه معصومین علیهم‌ السلام هدایت مردم را برعهده گرفتند و همچون ستاره درخشانی ظهور کردند و نقش خود را که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم برای آنها ترسیم نمود عملی ساختند: «إنّ مَثَلَ العُلَماءِ فی الأرضِ کمَثَلِ النُّجومِ فی السَّماءِ یُهتَدى بِها فی ظُلُمات البَرِّ و البَحرِ ، فإذا طُمِسَت أوشَکَ أن تَضِلَّ الهُداهُ»[۱۵]

و باید توجه داشت این علماء بودند که عرصه تعلیم و تربیت را با جهاد و شهادت توأمان کردند و در مقابل جباران و مستکبران موضع گیری صحیح و اسلامی داشته‌اند و مانند مشعلی راه زندگی انسان‌ها را روشن نمودند و این موضوع در طول تاریخ، اساسی‌ترین کار علماء راستین بوده است.

در یکصد و پنجاه سال اخیر حضور روحانیت در رأس قیام علیه استبداد و استعمار و استکبار بیشتر بوده تا جایی که هر نهضت و قیام اسلامی صورت می‌گیرد، در رأس آن یک روحانی شجاع قراردارد.

مرحوم میرزاکوچک خود در یک خانواده روحانی و متدین متولد می‌شود و تحصیلات دینیه را در مدرسه علمیه جامع رشت آغاز می‌کند و تحت اشراف مرحوم آیت‌الله [سید عبدالوهاب صالح] ضیابری که ایشان از شاگردان مرحوم آیت‌الله العظمی آخوند خراسانی بود قرار می‌گیرد، و در واقع علاوه بر بهره‌مندی علمی، شخصیت انقلابی و سیاسی میرزا نیز تحت تأثیر این استاد خود بوده است، به حدی که در نوجوانی در مدرسه علمیه محل تحصیل، طلاب جوان را با مسائل سیاسی آشنا می‌کند و آمادگی برای قیام را اعلام می‌دارد. میرزا سپس به قزوین که در آن زمان حوزه پر رونقی بود می‌رود و سپس در مدرسه محمودیه تهران ادامه تحصیل داد و مراحل علمی خود را طی می‌کند. بعضی نام او را در زمره شاگردان میرزای شیرازی ذکر کرده‌اند، اما مدرک درستی در دسترس نیست؛ اما آنچه مهم است، ایشان مراحل حوزوی را طی نمود.

در یکصد و پنجاه سال اخیر معمولاً قیام‌ها در رأسش یک روحانی بوده است. و قیام میرزا نیز یک حرکت تاریخی در نهضت روحانیت است که برای انقلابیون بعد از آن به عنوان یک مشعل بوده که از آن می‌توان به عنوان یک الگوی ارزنده نام برد. شخصیتی که حرکتش مبتنی بر اسلام بود و تا حد امکان می‌خواست قیام خود را بر این اساس انجام دهد. روحیه استبداد ستیزی میرزای کوچک کم نظیر است و در شرایطی که یا باید متکی به انگلستان باشد و یا به روسیه و شوروی؛ ولی او دست رد به هر دو می‌زند و با هر دو مقابله می‌کند. در جریان مشروطه و فتح تهران نقش آفرینی دارد؛ اما بعد از انحراف فاتحان، به رشت برمی‌گردد و مدتی نیز تبعید و یا تحت نظر واقع می‌شود که به واسطه یکی از علماء همان منطقه، مشکلات تا حدودی رفع می‌شود؛ اما بعد از جریان شیخ فضل‌الله نوری حرکت میرزاکوچک جلوه بیشتری دارد.

از جریان مشروطه تا آمدن رضاخان حرکت‌ها و قیام‌هایی اتفاق افتاد و شخصیت‌هایی وارد میدان شدند، از جلمه شیخ محمد خیابانی در تبریز، یا محمدتقی خان پسیان در مشهد؛ اما موضوع جنگل ویژه بود. از جهت مردمی بودنش و قیام مسلحانه کردن و در نهایت تشکیل یک حکومت در یک محدوده خاص. بر این اساس، موضوع نهضت جنگل یک موضوع ویژه و شخصیت خود میرزاکوچک نیز دارای اهمیت و جای کارکردن دارد که لازم است فضلاء محترم در این امر تحقیق و پژوهش داشته باشند و در این ایام که هفته پژوهش است[۱۶] بر پژوهشگران و محققان و اصحاب قلم لازم است که جریانات تاریخی مبارزه با استکبار و استعمار، خصوصاً در حوزه روحانیت ورود پیدا کنند و آثاری برای اطلاع مردم جمع‌آوری کنند.

امروز نیز با اوضاعی که در جهان؛ خصوصاً در جهان اسلام و حوادثی که در یمن، بحرین، لبنان، عراق، افغانستان، سوریه و دیگر کشور‌های اسلامی می‌بینیم و فتنه انگیزی استکبار و غرب در آنجا به مسلمانان لطمه وارد می‌کند، افکار و حرکت میرزاکوچک الگویی مناسب در استکبار ستیزی و دفاع از اسلام برای گروه‌های مقاومت می‌باشد.

در پایان لازم می‌دانم از همه عزیزانی که در برگزاری این جلسه محترم تلاش نمودند، خصوصاً مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام و دبیر کل محترم آن آیت‌الله آقای رمضانی و سازمان تبلیغات اسلامی که الحمدالله از شخصیت‌های موفق می‌باشند، تشکر نمایم و توفیق همگان را از خداوند متعال خواستارم.

حسین نوری همدانی[۱۷]

۲۳/۹/۱۴۰۰

بسم الله الرحمن الرحیم و الصلاه و السلام علی محمد و آله الطاهرین. «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاهِ وَ الْإِنْجِیلِ وَالْقُرْآنِ»^[۱۸]

آیه شریفه با محتوای عالی جهادی با اصول کلی و مصالح وجودی، با رسالت در بردارنده براهین عقلیه پیام‌آور دین جهانی اصیل، قیّم، خالص، ابدی، متوجه به سوی غایات حقّه و اغراض صحیحه، منسوب به مبداء اعلی و نور مطلق واجب الوجود، «ذَٰلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ»^[۱۹] الا لله دین الخالص [است و] نازل بر عقول فعال و قابل تجلی نور الهی، «وَ لِکُلٍّ وِجْهَهٌ هُوَ مُوَلِّیهَا»^[۲۰] با نور وصول به ذات حق تعالی درخشید. دین زمینه ساز معرفت نفس، معرفت اللّه، معرفت رسالت و آخرت و ولایت، ارتقاء و رشد انسان‌ها است، دین قرین عشق غریزی، برهان عقلی حقیقی و شهود کشفی است.

اکنون سخن از جهاد است؛ جهاد همراه با ایمان به خدای متعال، رسالت و ولایت و آخرت، با ایمان به وحدانیت ذات واجب الوجود، به وحدانیت صفات و افعال حق تعالی، لا شریک له لا فی ذاته، و لا فی صفاته، و لا فی افعاله، با ایمان به اینکه عالم هستی مستقل بالذات نیست، در وجودش بی‌نیاز از نور فیض باری تعالی نیست، نه در حفظش و نه در بقائش؛ با ایمان به اینکه بگوید:

مَتی غِبتَ؟

کی رفته‌ای ز دل که تمنا کنم تو را            کی بوده‌ای نهفته که پیدا کنم تو را

رجالی جهادی، فانی در ذات حق تعالی، خود را مغلوب در لطف و نور و فیض بی‌نهایت حق تعالی می‌بیند. در انحاء مشاهدات تجلّیّات فیض حق تعالی را مشاهده می‌کنند. دارای معارف عقلیه، روح‌شان را جهادشان بالا برد «إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ»^[۲۱]

شهید میرزاکوچک، قدس اللّه سره الشریف، ستاره‌ای بود در جهان اسلام درخشید، روحانی شهیدی بود سرگشته بر روی جمال حق تعالی و نور مطلق و فیض بی‌نهایت او.

دل و جانش را حب دیدار و لقاء حق تعالی فرا گرفته بود. او لحظه‌ای در برابر ظلم و ستمگران آرام نبود. او بالاخره خود را به حق تعالی فروخت. با ارتش سرخ جنگید و بالاخره آن را از پا در آورد و خود نیز به عهدی که با خدای خود داشت وفا نمود. «مِنَ المُؤمِنینَ رِجالٌ صَدَقوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ»^[۲۲] و در راه تجلی بخشیدن به نور مطلق، شهید شد و به لقاءاللّه پیوست.

رضوان اللّه علیه و علی اصحابه الذین جاهدوا فی اللّه حق جهاده و لهم الجنه.

والسلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته.

اللهم ارزقنا حلاوه الشهاده فی سبیلک.

عبدالله خائفی

۱۷/۹/۱۴۰۰

بسم الله الرحمن الرحیم

در تاریخچه مبارزات اسلامی مردم ایران، قیام میرزاکوچک خان جنگلی از جمله نهضت‌هایی است که بسیار شاخص و تاثیرگذار است. نهضت جنگل یکی از پر افتخارترین حرکت‌هایی بود که در تاریخ معاصر ایران برای مقابله با مسند نشینان مستبدِ حکومت مرکزی و مبارزه با مستکبران خارجی، با اندیشه اسلامی و ضد استعمار‌ی شکل گرفت. شیخ یونس معروف به میرزاکوچک، طلبه درس خوانده و فهیم و خوش نامی که آینده درخشانی در امور حوزوی و روحانیت داشت، رهبر این نهضت جنگلی بود. مردی که دلش چون دریا و فکرش بسی بلند بود. نهضت جنگل نیز مانند انقلاب مشروطیت، قصه پرغصه‌ای در دل و جان و ذهن ایران و ایرانی گردید؛ اما خاطره رشادت و دلاورمردی، آزادگی و میهن دوستی میرزا‌کوچک، در همیشه تاریخ خواهد ماند. میرزاکوچک جنگلی به عنوان یک روحانی مجاهد و اسلام‌خواه می‌تواند الگویی برای جهان اسلام باشد و تفکر او باید در جامعه امروز ما جاری و ساری باشد؛ چون قیام او عدالت جویی و دفع ستمگری و بیگانه ستیزی بود.

در اینجا ذکر خاطره‌ای از آیت الله العظمی بهجت (ره) را برای شاهد عرضم اشاره می‌کنم. ایشان فرمودند: «نماینده دولت انگلیس به میرزاکوچک خان می‌گوید: دولت انگلیسی طمع ارضی در ایران ندارد ولی منافعی دارد که نمی‌تواند چشم‌پوشی کند، اگر آماده‌ای منافع انگلیس را تأمین کنی سلطنت کن. ولی میرزا قبول نکرد. نماینده انگلیس گفت من می‌روم و ۱۴ روز در کلکته هند هستم، فکر کن اگر رأیت عوض شد به من اطلاع بده، اگر قبول نکردی انگلیس دست بردار نیست و رذل‌ترین مردم را مسلط بر مردم ایران می‌کند. میرزا پس از رفتن وی می‌گوید: «کدام شیر پاک نخورده‌ای را اگر بیاورند و این معاهده را با او انجام دهند، که منظور ایشان رضا خان است و بعدها این معامله را با رضاخان انجام دادند.»

آزادگی، سلحشوری، مجاهدت، غیرت دینی و مردم‌داری، در طول زندگی سراسر مجاهدت سردار شهید جنگل او را به عنوان یک مشعل فروزان مقابله با استعمار و استثمار مطرح کرده است.

ضمن تشکرازدست‌اندرکاران برگزاری «نشست بازخوانی استکبار ستیزی روحانیت و مقاومت اسلامی در نهضت میرزاکوچک جنگلی» در قم، یاد رشادت‌های سردار جنگل و سلحشوران نهضتش را گرامی می‌دارم.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

قم المقدسه

عباس محفوظی

۲۴ آذر ۱۴۰

[۱] . سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع عموم مردم، ورزشگاه شهید عضدی رشت، ۱۱/۲/۱۳۸۰٫

[۲] . سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع عموم مردم، ورزشگاه شهید عضدی رشت، ۱۱/۲/۱۳۸۰٫

[۳] . خطبه‌های نماز جمعه مقام معظم رهبری، ۱۱/۹/۱۳۶۷٫

[۴] . سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع جوانان، مصلی امام خمینی رشت، ۱۲/۲/۱۳۸۰٫

[۵] . سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع جوانان، مصلی امام خمینی رشت، ۱۲/۲/۱۳۸۰٫

[۶] . سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع جوانان، مصلی امام خمینی رشت، ۱۲/۲/۱۳۸۰٫

[۷] . ماهنامه شاهد یاران، «مصاحبه با حجت الاسلام سیدعباس رضوی»، ش۱۳، آذرماه۱۳۸۵٫

[۸] . دیدار رهبر معظم انقلاب اسلامی با مردم گیلان، تهران، حسینیه امام خمینی،۸ دی۱۳۸۹

[۹] . پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به کنگره ملی میرزاکوچک خان جنگلی، ۱۱/۹/۱۳۹۱٫

[۱۰] . حوزه و روحانیت، ج۱، ص۵۱٫

[۱۱] . پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به کنگره ملی میرزاکوچک جنگلی،۱۱/۹/۱۳۹۱٫

[۱۲] . پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به کنگره ملی میرزاکوچک جنگلی،۱۱/۹/۱۳۹۱٫

[۱۳] . پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به کنگره ملی میرزاکوچک خان جنگلی، ۱۱/۹/۱۳۹۱٫

[۱۴] . بحارالأنوار، ج‏۲، ص۵.

[۱۵] . بحار الانوار، ج۲، ص۲۵.

[۱۶] . روز اجرای این همایش، مصادف با روز پژوهش در تقویم رسمی بوده است که مراکز علمی، هفته منتهی به آن را به عنوان هفته پژوهش می‌شناسند.

[۱۷] . پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی، https://noorihamedani.ir/post/view?id=9947

[۱۸] . سوره بقره، آیه۱۱۱٫

[۱۹] . سوره روم، آیه۳۰٫

[۲۰] . سوره بقره، آیه۱۴۸٫

[۲۱] . سوره فاطر، آیه۱۰٫

[۲۲] . سوره احزاب، آیه۲۳٫