ترجمه قرآن کریم به زبان گیلکی منتشر شد

محمدتقی پوراحمد جکتاجی

اشاره: کتاب ترجمه قرآن کریم به زبان گیلکی بعد از سالها انتظار، با این مشخصات از زیر چاپ خارج شد: ترجمه قرآن کریم به زبان گیلکی، مترجم: قاسم غلامی کفترودی، ناشر: اعلایی، قم، اول، ۱۴۰۱، ۱۲۳۰ص، وزیری، گالینگور، یک میلیون تومان.

قاسم غلامی کفترودی، موسس پژوهشکده سادات و مشاهیر گیلان است و آثار متعددی در زمینه بقاع متبرکه گیلان، تاریخ و تراجم و شرح حال شهدای گیلان دارد. این کتاب، نخستین ترجمه جامع قرآن کریم به زبان گیلکی است که کل قرآن کریم را ترجمه کرده اند و به شکل نفیسی چاپ شده. قرآن با خط نسخ عثمان طه و ترجمه در صفحه روبرو، خود مصحف ۶۰۸ صفحه + ۶۰۸ صفحه هم متن آن است. در چاپخانه معاصر قم کار چاپ این کتاب به سرانجام رسید.

از سال ۱۳۹۴ مترجم دنبال کارهای مجوز نشر، فیپا، و تایید گرفتن از علما، حمایت مالی، ویراستاری، صفحه آرایی، فیلم و زینک و… بود تا اینکه اواخر سال ۱۴۰۱ از چاپ خارج شد. مترجم پروژه بسیار سنگینی را به سرانجام رساند که به او آفرین و خداقوت عرض می کنم. اصل ترجمه، ترجمه قرآن چند سال طول کشید و نکته مهم آن است که حدود ۷ سال برای طی تک تک مراحل پیش از چاپ و… طی کرد که هر کدام میتوانست وی را از ادامه این کار باز دارد ولی شکر خدا او صبر کرد و شانه خالی نکرد.

البته یک ترجمه تاریخی گیلکی دیگری هم از قرآن وجود دارد که مربوط به قرن هشتم است و به تازگی نسخه خطی و بسیار نفیس آن، توسط کتابخانه مجلس با این مشخصات، منتشر شده: تفسیر کتاب الله، ۲جلد، ابوالفضل بن شهر‌دویر دیلمی، با مقدمه: محمد عمادی حائری، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی‏‫، اول، ۱۳۸۸، ۸۰۰ صفحه، ‫۲،۰۰۰،۰۰۰ ریال. چاپ بسیار نفیس. به زبان های گیلکی و فارسی و عربی است و نخستین کتاب به زبان گیلکی است و قدمت آن از کتاب دیوان شرفشاه، بیشتر است. نسخه برگردان به قطع اصل از روی نسخه خطی شماره ۱۲۲۷۸ کتابخانه مجلس شورای اسلامی کتابت قرن نهم – دهم است. تفسیر شیعه، مربوط به قرن هشتم ق و ‏مندرجات:ج۱: سوره‌ الفاتحه تا سوره ‌الکهف، ج۲: سوره ‌المریم تا سوره‌ الناس است. نویسنده: ابوالفضل بن شهر‌دویر دیلمی از علمای گیلانی قرن هشتم است.

ترجمه آقای غلامی، هنوز به دستم نرسیده، ولی به تمام دوستان طلبه و روحانی و علاقمندان به دین و تک تک مردم  و فعالان فرهنگی گیلان توصیه میکنم که در حد وسع تان این اثر را تهیه کنید و آن را را به دیگران معرفی کنید. این کتاب در تیراژ بسیار کمی با هزینه بسیار بالا و قیمت بالا، توسط یک ناشر خصوصی منتشر شده است و نویسنده خودش به شخصه کار توزیع آن را در گیلان به عهده گرفته و به برخی کتابفروشیهای رشت کتاب را داده است. این اثر اگر مورد اقبال گیلانیان متدین قرار گیرد، امکان چاپ های بعدی آن و در نسخه های بالا و در نتیجه پایین آمدن قیمت آن فراهم خواهد شد و در دسترس عموم قرار خواهد گرفت.

کتابفروشی گیلکان در رشت، متعلق به آقای جکتاجی، نسخه هایی از این کتاب شریف را دارند و برای تهیه، می توانید به آنجا مراجعه کنید. (کتابفروشی گیلکان: ۳۳۳۳۳۲۲۲-  ۰۱۳)

گزارشی درباره این مصحف شریف در مجله گیله وا، ش۱۷۴، به قلم آقای محمدتقی پوراحمد جکتاجی مندرج شده که متن کامل آن به همراه دو تصویر مندرج از مصحف، در زیر جهت اطلاع مخاطبان محترم در ادامه درج میشود.  

میثم عبدالهی، مدیر سایت رنگ ایمان

قم مقدس

پنج شنبه ۱۸ خرداد ۱۴۰۲

***

در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ هدیه گرانبهایی دریافت داشتم از دوست پژوهشگر جوانم قاسم غلامی کفترودی، که از دوره دبیرستان شروع به تحقیق و تألیف کرده بود تا اینک که مدیریت پژوهشکده سادات و مشاهیر گیلان را بر عهده دارد و چندین کتاب در حوزه انساب و مزارشناسی و تبارشناسی سادات و امامزاده های گیلان منتشر کرده است. آخرین کار وی، ترجمه قرآن است که آن را هم به خوبی و درستی به پایان رسانده و عرضه عمومی کرده است.

او مهندسی معماری خوانده و کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دارد، کشاورزی تدریس می کند. تولیت امامزاده قاسم کفترود (بادبقعه) را بر عهده دارد و همانجا بنیان موزه بزرگ سادات و امامزاده های گیلان را ریخته و امیدوار است با کمک خداوند و مردم، آنجا را تبدیل به موزه بزرگی برای مردم رشت و گیلان کند.

می گویند یکی از رازهای ماندگاری زبانها داشتن ترجمه ای از یک کتاب مقدس یا یکی از اسطوره های حماسی جهان یا حداقل یک شاهکار ادبی جهان است. خوشبختانه زبان گیلکی به این جلوه نیز آراسته شد و قرآن کریم، کتاب مقدس مسلمانان، بدان ترجمه شد و به زیور چاپ درآمد. اکنون این فرصت پیش آمده، آنها که به عربی آشنایی نداشتند و دنبال ترجمه فارسی هم نبودند، مستقیماً به زبان بومی و قومی خود مراجعه کرده، از مفاهیم آن مطلع شوند و از دقایق آن آگاهی یابند.

متن اصلی قرآن (به عربی [و با خط نسخ عثمان طاها]) ۶۰۴ صفحه و ترجمه گیلکی آن در صفحه روبرو معادل عینى عربی در ۶۰۴ صفحه و برروی هم ۱۲۰۸ صفحه است، که با صفحات اضافی آغاز و انجام به ۱۲۳۰ صفحه قطع وزیری میرسد. کتاب با جلد سخت و سلوفان در چاپخانه معاصر قم، چاپ و صحافی شده است. ناشر اصلی کتاب پژوهشکده سادات و مشاهیر گیلان یا در واقع خود مترجم است، ولی پشت جلد مرکز پخش انتشارات اعلایی قم عنوان شده. کتاب بعد از ذکر یک دعا و ترجمه گیلکی آن، وارد متن قرآن می شود. از سوره فاتحه در صفحه راست و زوج و ترجمه گیلکی در صفحه چپ و فرد شروع میشود. این روند تا پایان تا سوره ناس ادامه می یابد و باز با یک دعا به عربی و عین ترجمه آن به گیلکی، تمام می شود.

مترجم در پایان مؤخره ای به زبان گیلکی دارد، که طی آن شرح می دهد کار ترجمه او، ده سال طول کشیده که پای آن تاریخ ۱۳۹۴ قید شده و از آن سال تاکنون که ۸-۷ سالی مــی گذرد، درگیر کارهای فنی، اجرایی، مالی، اداری و رفع انواع ممیزی ها و بررسی ها بوده است. زبان ترجمه گیلکی به گویش مرکزی و لهجه رشت است و چون مترجم اهل پیربازار است، طبیعتاً گونه پیربازاری در آن راه یافته است. ترجمه، روان است و سعی شده، تعادل بین گفتار و ساختار زبان در آن، حفظ شود و به راه افراط و تفریط نرود.

در مورد نگارش متن ترجمه، مترجم از سبک و سلیقه شخصی خود استفاده کرده که خواننده با مطالعه چند صفحه اول، ابهامات خوانشی را متوجه و پشت سر می گذارد، و کار خواندن برای وی آسان می شود، اما در هر حال مشکلات نگارشی همیشگی گیلکی خوانی را برای عموم به همراه دارد.

در اینجا به چند نمونه از متن ترجمه اشاره می کنیم:

آیه ۱۲۰ سوره توبه جزء یازدهم، ص ۲۰۶

«۱۲۰ مدینه مردوم و اونه دوره وره عریانا نرسه کی جی پیغومبر خودا حوکم سر وا گردانیدی، خوشانه جانا جی اونه جان عزیزتر بدانیدی، ان اونه واستی یه کی خودا راه جا هی تا تشنیگی و سختی و گوشنگی اوشانا فانرسه و هی تا جا کی کافرانا ناراحتا کونه قدم ننیدی، و جی دوشمند هی تا ضربه نوخوریدی، مگر ان کی اونه واستی ای تا خورمه کار ثواب اوشانه بینیوشته ببه، بیدونه شک خودا خورمه آدمانه مواجبا از بین نبره.»

آیه ۳۱ و ۳۲ و ۳۳ سوره یوسف، جزء دوازدهم، ص ۲۳۹

«۳۱. (زلیخه) وختی اشانه بدگویه بیشتاوسه (ای نفــرا) اشانه طرف اوسه کود اوشانه ره ای تا مجلس تاتیار بوکود، هر تا جی اوشانا ای تا چاقوفادا و (یوسوفا) – بو گفت: اوشانه ورجا ،بیا او وخته اونا بیده ییدی خایلی ایحترام بو کودیدی و اشانه حواس پرتا بوست) خوشانه دستانا پرتغاله عوض) وابه بید و بو گفتیدی پنا به خودا، ان آدمیزاد نیه آن بوجوزای تا بزرگواره فرشته نیه.

۳۲. (زلیخه) بو گفت: ان هو کسی ایسه کی شومان اونه خانی مرا لچرزنیدی من جی اون ای چی بخواسته بوم، ولی اون خودوشا بداشت و اگه اونچی اونا فرمان دهم نوکونه زندان دکفه و خواره زارا خوایه بوستن.

٣٣. (یوسوف بوگفت: خودایا زندان مه ره خوشتره جی اونچی مه را به اون دعوت کونیدی، و اگه اوشانه مکرا جی من وانگردانی اوشانه مرا بوم و جی نادانان قرار گیرم.»

بخشی از مؤخره مترجم (صفحات آخر کتاب)

«پورزماتی بـو کـی مـی دیـل خواستی قورآنا گیلکی ترجمه بوکونم کی هم آکاره مرا ای تا کوچی کار دینه ره بوکوده بیم و هم گیلکی زبانه قابلتا نیشان بدابیم. آ زبانی کی بیدونه شک ای تا جی خودا چاکوده زبانانه. حتمنی وختی گیلکی زبان و هنوز جور واجوره محلی زبانانا غم بوخوریم و خودایا در نظر بداریم امـی عـزیـزه خورمه ایرانه ملی زبانا ویشتر فارس فورس کونیم و فارسی زبانه کوندلا قایم ترا کونیم.

اما وختــی مـی دس تلیفا او کوشم و بخواستم دس به کار بوبوم و او وخته کی همه چی تانیارا بوست تازه بفاستم کی چقدر کم کار بوبوسـت و مــن چـنـدر اَ پیله کاره دورونی بی جانم آ کاره ســر بـه خـودا توکل بوکودم و جی قورآنه صاحاب کومک بخواستم و صبره مرا حق و سعی بو کـودم تا بیلاخـره بـأده ۱۰ سال، کار قورانه ترجمه آماده بوبوست و هسا شیمی چومانا روشونی دیهه.»

ترجمه قرآن به زبان گیلکی نقطه عطفی در زبان گیلکی است. سعی و تلاش مترجم در برگردان و پیگیری چاپ و انتشار آن، فراوان جای تقدیر و تشکر دارد. ترجمه قرآن به زبان گیلکی، جدا از منظر دینی و مذهبی و ارزشهای خاص آن، از منظر زبان شناسی و ادبیات دینی نیز حائز اهمیت است. به مترجم این کار عظیم، خسته نباشید می گوئیم.

منبع: «ترجمه قرآن کریم به زبان گیلکی»، محمدتقی پوراحمد جکتاجی، مجله گیله وا، س۳۱، ش۱۷۴، بهار ۱۴۰۲، ص۳۰و۳۱٫