مقام معظم رهبری: در طول تاریخ، رنگ های گوناگون بر سیاست این کشور پهناور سایه افکند؛ اما رنگ ثابت مردم گیلان، رنگ ایمان بود.
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ - Friday 29 Mar 2024
محتوا
زندگینامه آیت الله شیخ مرتضى مدرس گیلانى

زندگینامه آیت الله شیخ مرتضى مدرس گیلانى

ناصرالدین انصاری قمی
شیخ مرتضى مدرّس گیلانى، از نویسندگان و پژوهشگران نامى و پرکار، بود. وى در عصر روز سه‌شنبه  ٧  ربیع الاول  ١٣٣۵  ق در نجف اشرف دیده به جهان گشود. پدرش آیت اللّه شیخ شعبان دیوشلى گیلانى ( ١٢٧۵ - ١٣۴٨  ق) از فقها و مراجع مشهور نجف اشرف بود.

جمعه 23 آوریل 2021 - 16:09

ناصر الدین انصاری قمی

آقاى شیخ مرتضى مدرّس گیلانى، از نویسندگان و پژوهشگران نامى و پرکار، بود. وى در عصر روز سه‌شنبه  ٧  ربیع الاول  ١٣٣۵  ق در نجف اشرف دیده به جهان گشود. پدرش آیت اللّه شیخ شعبان دیوشلى گیلانى ( ١٢٧۵ - ١٣۴٨  ق) از فقها و مراجع مشهور نجف اشرف بود. که علوم اسلامى را از محضر آیات عظام: میرزا حبیب اللّه رشتى، فاضل ایروانى و شیخ عبد اللّه مازندرانى استفاده نمود.

آن مرحوم معالم و شرح لمعه را نزد شیخ محمد فاضل قایینى، کفایه الاصول را نزد شیخ صدرا بادکوبه‌اى تلمذ کرد و دروس خارج را از محضر حضرات آیات: شیخ محمد حسین کاشف الغطاء (فقه) ، شیخ موسى دعیبل (فقه) ، سید ابو الحسن اصفهانى، شیخ محمد کاظم شیرازى، شیخ على مرندى، میرزا حسن بجنوردى و سید احمد مستنبط تبریزى (فقه و اصول به مدت  ١٢  سال) استفاده نمود.

استاد مدرّس در سال  ١٣۶۵  ق به ایران سفر کرد و مدتى چند در تهران و قم توقف داشت و از محضر اساتیدى چون: شیخ محمّد على شاه‌آبادى (بخشى از اسفار) و شیخ حبیب اللّه ذو الفنون عراقى (در هیأت و نجوم) و در قم از محضر میرزا على ناسوتى یزدى (کتاب الهدایه الاثیریه) بهره برد.

نامبرده از اساتید بنام حوزۀ علمیۀ نجف اشرف بود که علاوه بر تدریس متون کتب درسى، در تدریس علوم ادبى و عروض و قافیه و هیأت و نجوم و حکمت نظرى مهارت کامل داشت و گروه زیادى از اساتید و فضلاى معاصر محضرش را در آن دیار درک کرده و به کسب دانش پرداختند.

وى در سال  ١٣٧۵  ق نجف را ترک گفت در تهران سکونت اختیار نمود، و به تألیف و پژوهش و نشر آثار قلمى خود و نیز تدریس در مدرسۀ مروى پرداخت.

از کارهاى برجستۀ ایشان استخراج و نشر تقویم نجومى بود که سال‌ها تقویم ایشان در شهرهاى ایران پخش مى‌شد.

آثار قلمى:

 ١ . دلائل الأحکام فى الفقه الجعفرى

 ٢ . تحریر الرسائل

 ٣ . تحریر المکاسب

 ۴ . شرح المدخل فى النجوم

 ۵ . الاسطرلاب عند الشرقیین

 ۶ . قبله الآفاق فى الهیئه

 ٧ . الحواشى على مصادرات اقلیدس (فى الهندسه)

 ٨ . اصول الهیئه

 ٩ . ترجمۀ کتاب الجبر، اثر خوارزمى

 ١٠ . شرح جبر الخلاصه

 ١١ . ترجمۀ اللمعه

 ١٢ . مفهوم المشتق

١٣ . رساله فى عدم مسؤولیه الصغیر

 ١۴ . أجوبه المنشود فى الفقه

 ١۵ . رساله فى اثبات وجوب المقدمه

 ١۶ . قاعده لا ضرر و لا ضرار (ترجمه)

 ١٧ . أجوبه الطباطبائى (ترجمه)

 ١٨ . منطق و فلسفه

 ١٩ . مدخل الزیج فى الهیئه

 ٢٠ . تاریخ نجف اشرف ( ٢  ج)

 ٢١ . وقایع و مقالات، فارسى

 ٢٢ . فلسفه الملا صدرا الشیرازى

 ٢٣ . دستور زبان فارسى، چاپ شده

 ٢۴ . لغات کلیله و گلستان

 ٢۵ . لغات متشابه و مشتقه

 ٢۶ . النحو و الصرف

 ٢٧ . شرح لامیه العجم با نام (السیل المفصم)

 ٢٨ . شرح عینیه ابن سینا

 ٢٩ . شرح لامیه العرب

 ٣٠ . فلسفۀ قدیم، ترجمۀ هدایه الحکمه

 ٣١ . شرح میمیه الفرزدق

 ٣٢ . شرح رباعى افضل الدین کاشانى.

 ٣٣ . الشرعیات

 ٣۴ . اخلاق الگیلانى

 ٣۵ . معجم الحکماء (فى تراجم الحکماء و الفلاسفه)

 ٣۶ . حکمه الأسرار (منظومه‌اى است در اخلاق و عرفان)

 ٣٧ . ترجمۀ الفهرست، اثر ابن الندیم، ناقص است

 ٣٨ . عروض و قافیه و بدیع

 ٣٩ . حواشى مختصره على کتاب الأسفار

 ۴٠ . خودآموز فارسى

 ۴١ . مبادئ الهندسه

 ۴٢ . فرهنگ گیلانى

 ۴٣ . منهج البلاغه فى المعانى و البیان و البدیع

 ۴۴ . ترجمۀ الفقه الأکبر، اثر ابو حنیفه شافعى

 ۴۵ . لغتنامۀ هفت اورنگ

 ۴۶ . أنباء البلاد (أو الرحله الایرانیه) ، سفرنامه‌اش در سال  ١٣۶۵  ق به ایران

 ۴٧ . تعلیمات مدنى

 ۴٨ . تقویم خمسین عاما

 ۴٩ . دیوان الگیلانى (اشعار عربى)

 ۵٠ . کلید قرآن

 ۶٠ . لغات دبستان

 ۶١ . ترجمۀ مبادئ الفلسفه

 ۶٢ . مختصرى در علم قافیه

 ۶٣ . دیوان گیلانى (اشعار فارسى)

 ۶۴ . لغات القرآن

 ۶۵ . المختصر فى الفقه الشافعى

 ۶۶ . شرح کتاب الجبر، خواجه نصیر طوسى

 ۶٧ . شرح کتاب الهندسه، خواجه نصیر طوسى

 ۶٨ . معجم الشعرا ( ٢  ج)

 ۶٩ . معجم شعرا، به فارسى

  ٧٠ . حدّ الغرب على المذهب الجعفرى

 ٧١ . الحکومه و الورود فى اصول الفقه

 ٧٢ . القضاء و القدر (فى کلام)

 ٧٣ . صرف آسان

 ٧۴ . الأشاعره و المعتزله فى الاسلام

 ٧۵ . پاسخ‌هاى مدرس گیلانى

 ٧۶ . شعرشناسى

 ٧٧ . خودآموز صرف

 ٧٨ . تجوید القرآن

 ٧٩ . شأن نزول القرآن

 ٨٠ . معارف القرآن

 ٨١ . الحساب و الهندسه

 ٨٢ . ده مقاله در طب یونانى

 ٨٣ . رساله فى الحق و الملک

 ٨۴ . ترجمۀ قرآن کریم، به زبان فارسى

 ٨۵ . شرح واجب الاعتقاد (در کلام)

 ٨۶ . ترجمۀ شرح باب حادى عشر، اثر علامۀ حلى

 ٨٧ . اصول فقه

 ٨٨ . معانى و بیان

 ٨٩ . شرح أبیات الهادى

 ٩٠ . منطق و ارسطو

 ٩١ . فلسفۀ ما بعد الطبیعه یا فلسفۀ قدیم، ترجمۀ هدایه الحکمه

 ٩٢ . تاریخ محکومان زمان مشروطیت

 ٩٣ . توضیح المسائل فى شرح بعض المسائل من قواعد الأحکام

 ٩۴ . غزالى با شما سخن مى‌گوید (منتخب کیمیاى سعادت)

 ٩۵ . تاریخ نگارستان، اثر احمد غفارى کاشانى (قرن  ١٠ ) ، تصحیح و پاورقى

 ٩۶ . ترجمه الخصال، شیخ صدوق ( ٢  ج)

 ٩٧ . اختلاف المذاهب فى الفقه (در فقه مذاهب پنجگانه)

 ٩٨ . التلخیص فى الفقه

 ٩٩ . ثلاث مقالات فى الهندسه

 ١٠٠ . مطالع الأنوار فى المنطق، اثر قاضى محمود ارموى، تصحیح

 ١٠١ . هدایه الحکمه، اثر ابهرى، تصحیح

 ١٠٢ . الاشارات، اثر ابن سینا، تصحیح

 ١٠٣ . آلات المرصد، اثر دمشقى، تصحیح

 ١٠۴ . اللمعه الدمشقیه، اثر شهید اول، تصحیح

 ١٠۵ . الشمسیه فى المنطق، اثر کاتبى قزوینى، تصحیح

 ١٠۶ . مثنوى هفت اورنگ، جامى

 ١٠٧ . دیوان ناصر صفا کرمانى، تصحیح

 ١٠٨ . هزلیات فوقى (فوق الدین محمد یزدى)

 ١٠٩ . پندنامۀ غزالى، تصحیح، چاپ شده

 ١١٠ . تسلیه الاخوان، اثر جوینى، تصحیح

 ١١١ . حجیه القطع، اثر شیخ شعبان گیلانى، تصحیح

 ١١٢ . کتاب القضاء، اثر شیخ شعبان گیلانى، تصحیح

 ١١٣ . دیوان السعدى العربى، جمع و تصحیح

 ١١۴ . کلیات السعدى الشیرازى، تصحیح

 ١١۵ . أحکام الخلل فى الصلاه، اثر شیخ شعبان گیلانى، تصحیح

 ١١۶ . المقالات العلمیه، اثر شیخ شعبان گیلانى، تصحیح

 ١١٧ . اخلاق غزالى یا کلید معرفت

  ١١٨ . پیش‌گویى و طالع‌گیرى

 ١١٩ . سه مقاله در مساحت

 ١٢٠ . ضعفاى صحاح (در رجال)

 ١٢١ . تقویم سیّارات ( ٣٠  ج)

 ١٢٢ . دایره المعارف، ( ۴  ج)

 ١٢٣ . سخنرانى‌هاى خلفا

 ١٢۴ . دلائل الفقه، فقه استدلالى

 ١٢۵ . شرح زبده الاصول (اثر شیخ بهایى)

 ١٢۶ . دلائل الکلام (فى علم الکلام)

 ١٢٧ . دلائل الاعتقاد (فى العقائد)

 ١٢٨ . شرح الفیه ابن مالک (فى النحو)

 ١٢٩ . شرح بدایه النهایه فى الفقه

 ١٣٠ . تاریخ اخبارى و اصولى

 ١٣١ . علوم یونان

 ١٣٢ . حکمه المشاء

 ١٣٣ . شرح تشریح الأفلاک

 ١٣۴ . جذر أعداد

 ١٣۵ . پنج مقاله در طب یونانى

 ١٣۶ . آهنگ مدرس (اشعار)

 ١٣٧ . خودآموز عربى

 ١٣٨ . فلسفۀ یونانى ( ٧  ج) شامل: منطق، اخلاق، ریاضى، طبیعى، معرفه النفس و فلسفۀ الهى

 ١٣٩ . سه مقاله در اسطرلاب

 ١۴٠ . شرح فارسى منظومۀ سبزوارى

١۴١ . القضاء و الشهادات (على المذهب الجعفرى و الشافعى)

 ١۴٢ . بزم عشّاق

 ١۴٣ . فقه جعفرى

 ١۴۴ . ترجمۀ مقامات حریرى

 ١۴۵ . زندگى‌نامۀ اثیر الدین ابهرى

 ١۴۶ . شرح و ترجمۀ خلاصه الحساب، اثر شیخ بهایى

 ١۴٧ . هفت مقاله یا زندگینامۀ همدانى

 ١۴٨ . خودآموز فارسى اصول

 ١۴٩ . ترجمۀ آلات مرصد، اثر دمشقى

 ١۵٠ . چهار مقاله در علوم دینى

 ١۵١ . ده مقاله در دستور فارسى

 ١۵٢ . مسایل نجومى

 ١۵٣ . اصول عقاید امامیه

 ١۵۴ . هفتاد و پنج گفتار نجومى

 ١۵۵ . ترجمۀ  ٩٠  غزل از حافظ (به عربى)

استاد مدرس گیلانى سال‌هاى آخر عمر خود را در انزوا و عزلت گذرانید و از بیمارى کلیه و ضعف بینایى رنج مى‌برد با این‌همه از تألیف و نگارش بازنماند و هرگز لذت مطالعه و پژوهش در او کاسته نشد.

مرگش در  ٨۵  سالگى روز یکشنبه  ٢۵ ربیع الثانى ١۴٢٠ق مطابق با  ١٧ مرداد  ١٣٧٨ش اتفاق افتاد. 

(برگرفته از مقاله آقای عبدالحسین جواهر کلام)

 

 

منبع: اختران فضیلت: زندگی و درگذشت علمای شیعه، ج١، ناصرالدین انصاری قمی، دلیل ما ، قم،‌ ١٣٨٨، ص ٧٣٩ – ۷۴۶

ارسال دیدگاه

enemad-logo